Reja: Mendel qonunlari. Irsiyat qonunlarini

Agar genlar bir-biridan farq qilsa, ya’ni biri dominant, ikkinchisi resessiv (Aa yoki Bb) bo’lsa, bunday genotipli organizm geterozigota organizm deyiladi.

• Agar genlar bir-biridan farq qilsa, ya’ni biri dominant, ikkinchisi resessiv (Aa yoki Bb) bo’lsa, bunday genotipli organizm geterozigota organizm deyiladi.
• Mendelning birinchi qonunini quyidagicha izohlash mumkin: agar bir juft belgisi bilan farq qiladigan gomozigota organizmlar o’zaro chatishtirilsa, F1 duragaylar ota-ona organizmlarning bitta belgisiga ega bo’lib, barchasi fenotip va genotip jihatdan bir xil bo’ladi.
• No’xat o’simligining doni rangi (sariq va yashil) va donining shakli (silliq va burishgan) bo’igan navlarni o’zaro chatishtirib, F1 bo’g’inda olingan natijalarni ko’ramiz.

Chala dominantlik. Birinchi avlod duragaylari bir xil bo’ladi degan qonun yuqorida ko’rib chiqilgan misollarda shu bilan ifodalanadiki, duragaylarning hammasi sirtdan ona yoki otaga o’xshash, ya’ni dominantlik namoyon bo’lganda amalga oshadi. Bu hamisha ham kuzatilavermaydi. Geterozigota formalarda belgilar ko’pincha oraliq xarakterga ega bo’ladi, ya’ni dominantlik chala bo’lishi mumkin. Quyida nomozshomgul o’simligi ikki irsiy formasini chatishtirish natijalari ko’rsatilgan. Ulardan birining gullari qizil, ikkinchisiniki — oq. Birinchi avlod duragaylarining hammasi pushti gulli, ya’ni oraliq xarakterda bo’ladi.

• Chala dominantlik. Birinchi avlod duragaylari bir xil bo’ladi degan qonun yuqorida ko’rib chiqilgan misollarda shu bilan ifodalanadiki, duragaylarning hammasi sirtdan ona yoki otaga o’xshash, ya’ni dominantlik namoyon bo’lganda amalga oshadi. Bu hamisha ham kuzatilavermaydi. Geterozigota formalarda belgilar ko’pincha oraliq xarakterga ega bo’ladi, ya’ni dominantlik chala bo’lishi mumkin. Quyida nomozshomgul o’simligi ikki irsiy formasini chatishtirish natijalari ko’rsatilgan. Ulardan birining gullari qizil, ikkinchisiniki — oq. Birinchi avlod duragaylarining hammasi pushti gulli, ya’ni oraliq xarakterda bo’ladi.

Chala dominantlik keng tarqalgan hodisadir. Chala dominantlik, ya’ni oraliq irsiylanish qulupnay mevasining rangi, qushlar patining tuzilishi, andaluz tovuq patining rangi, odamdagi biokimyoviy belgilarda va boshqalarda kuzatiladi.