Reja: Metodikalar tuzish va moslashtirish texnologiyasi

---

MAVZU: TEST TUZISHNING ASOSIY BO SQ IC0LARI
Reja:
1. Metodikalar tuzish va moslashtirish texnologiyasi
2. Metodikalarni yaratuvchilar hamda qoilovchilar uchun 
nonnativ talablar.
3. Psixologning psixometrik tayyorgarligiga talablar.
Tayanch tushunchalar: psixologik test, validlik, ishonchlilik,
retest ishonchlilik, parallel shakllar ishonchliligi, test qismlari 
ishonchliligi.
Psixodiagnostik 
metodikalarni 
yaratuvchilar 
ham da 
qo‘Ilovchilar uchun normativ talablar. Psixologning amaliy ishi 
ishlab chiqarishning turli sohalari: tibbiyot, ta’limda psixodiagnostik 
metodikalarni qo‘llashni talab etadi. Shuning uchun bunday 
amaliyotni normativ boshqarish zarur boiadi, ya’ni metodikalmi 
yaratuvchilar hamda qoilovchilarga nisbatan aniq talablar tizimi 
ishlab chiqiladi.
Psixodiagnostik 
adabiyot 
va 
metodik 
m ateriallarga 
qo‘yiladigan talablar. Metodikalarni ishlab chiquvchi hamda ularni 
qoilovchilar dastavval uslubiy adabiyot yordamida bir-biri bilan 
o‘zaro 
aloqada boiadi. Metodik adabiyot, 
qo‘Uanma va 
ko‘rsatmalarni rasmiylashtirishga qo‘yiladigan standart talablar bir 
qator mamlakatlar psixologlar jamiyati direktiv huyatlarida qabul 
qilingan.
Turli xil hujjatlarga qo‘yiladigan bir qator talablar farqlanadi. 
Bular:
S Toplam, monografiya, ilmiy jumallarda nashr qilinadigan 
adabiyotlarga;
S Metodikalar 
muayyan 
sinfmi 
qoilashning 
nazariy- 
mazmuniy tomonlari, shuningdek, miqdoriy jarayonlarni yorituvchi 
tahliliy-axborot ko‘rsatmalari hamda ma’lumotnomalarga;
В Metodikalarni qoilovchilar uchun “metodik materiallar” -
uslubiy ko‘rsatmalar, topshiriqlar matni, test kalitlari, tavsiflash 
qoidalariga;
H Psixodiagnostika bo'yicha ommabop nashrlarga qo‘yiladigan 
talablar.
74

---

l.IImiy axborot. Bunda metodikaning nazariy asoslari, ishlab 
chiqish vositalari va empirik asoslari, reprezentativlik, ishonchlilik, 
validlik kabi ko‘rsatkichlar yoritiladi. Misol tariqasida ba’zi test 
topshiriqlari berilishi mumkin. Ammo ilmiy ma’lumotlarda kasbiy 
cheklangan metodikalar uchun - topshiriqlaming to‘liq matni, kalit, 
testni o‘tkazish va natijalami interpretatsiya qilish uchun mufassal 
ko‘rsatma!ar berish mumkin emas. Shunday metodikalar ham 
mavjudki, ulami noprofessional mutaxassislar ham qo'llashlari 
mumkin. 
Bunday metodikalarning batafsil mazmuni 
ilmiy 
axborot! arda berilishi mumkin bo‘ladi, chunki ulami mutaxassis 
bo‘lmaganlar tomonidan qo'llanilishi insonlarga zarar keltirmaydi. 
Ushbu metodikalar sinfmi shartli ravishda “ochiq metodikalar”deb 
atash mumkin.
2. 
Axborot-mctodik nashrlar. Bunday nashrlarda yo‘riqnoma 
hujjatlar, topshiriqlar matni (savollar), kalit, qoidalar keltirilishi 
mumkin. Biroq bunday nashrlarga psixologik tayyorgarlikka ega 
bo'lgan mutaxassislar uchun chiqariladigan nashr mavqei berilishi 
lozim.
3.1nstruktiv hujjatlar. Bunda metodika mazmuni, diagnostika 
predmeti, qollanilish sohasi, tekshiriluvchilar kontingenti hamda uni 
qo‘llash jarayoni yoritib beriladi. Axborot nashrlari Va instruktiv 
hujjatlar vaqti-vaqti bilan qayta ko‘rib chiqilishi zarur, chunki 
metodikani qoilash shartlari o‘zgarib turadi. Bunday hujjatlarda 
metodikani qoilovchilarga qo‘yiladigan talablar ham beriladi.
4-Ommabop nashrlarda psixolog-muallif kasbiy simi oshkor 
etmasliklari zarur, ya’ni diagnostik metodikalarni qo‘llash mohiyati 
yuritilmasligi.
M etodikalarni qoilovchilarga qo‘yi!adigan talablar. Meto­
dikani qoMlovchi psixolog quyidagi talablarga javob berishi kerak:
S  Psixodiagnostikaning umumiy-nazariy-metodologik tamo- 
yillarini bilishi va amaliyotda qo'llay olishi; differensiyal psixo- 
metrikaning asoslarini egallagan bo‘lishi; psixodiagnostika bo‘yicha 
joriy metodik adabiyotni kuzatib borishi; muayyan soha bo‘yicha 
qo‘Ilaniladigan metodikalar kartotekasini mustaqil tarzda tuzishi 
hamda metodikalar shaxsiy kutubxonasiga ega bo'lishi lozim;