Reja: Mohiyat tushnchasi

Semantik tarmoqlar
Semantik tarmoqlar, ma’lumotlar modeli sifatida, sun’iy intellektning turli muammolari bo’yicha ishlagan tadqiqotchilar tomonidan yaratilgan. Semantik tarmoqlardagi tuzilmalar graf ko’rinishida tasvirlanishi hamda graf cho’qqilari va yoylarining to’plami xuddi tarmoqli va binar modellardagi kabi tarmoqlar hosil qilishlari mumkin. Biroq, semantik tarmoqlar umumiylik xususiyati kasb etuvchi bilimlarni tizimga solish va tasvirlash maqsadlari uchun mo’ljallangan. Bundan tashqari, bir-biridan ancha farq qiladigan turli semantik tarmoqlar ko’rinishidagi ma’lumotlar modellari mavjud. Ushbu holat, mazkur modellarning muayyan tiplari turli tadqiqotchilar tomonidan, turli maqsadlar uchun yaratilganligi natijasida yuzaga kelgan.
O’z vaqtida belgilar qo’yilgan har bir graf semantik tarmoqdir, degan ta’rif kiritilgan. Biroq, graf semantik tarmoq bo’lishi uchun, undagi har bir cho’qqi va yoy nimani bildirishi hamda cho’qqilar va yoylar qaysi maqsadlarda qo’llanilishi aniq belgilangan bo’lishi zarur.
Ilk semantik tarmoqlar tuzilma jihatidan bir jinsli ko’rinishga ega bo’lgan hamda ularda turli jinsli cho’qqilar va yoylar orasidagi farqlar ko’zda tutilmagan. Keyinchalik semantik tarmoqlar, ma’lumotlar bazalarini boshqaruv tizimlari sohasida yaratilgan ishlanmalardan ham foydalanish va ma’lumotlar modellari bilan yaqinlashish tarafiga yuz tutgan. Bundan tashqari, semantik tarmoqlar ma’lumotlarni modellash uchun g’oyalarga boy manba hisoblanadi.
Ushbu g’oyalarning eng asosiylaridan biri tip va belgilarni farqlanishidan iborat. Belgilarni umumlashtirish asosida tiplar hosil qilish jarayoni tasniflash (sinflarga birlashtirish), unga teskari jarayon esa ma’lumot nusxalarini hosil qilishdan iborat.
Ikkinchi g’oya semantik masofa tushunchasi bilan bog’liq. Qarab o’tilgan ma’lumotlar modellarida bir atributdan boshqa atributga olib boradigan yo’ldagi yoylar soni hech qanday mantiqiy xususiyat kasb etmaydi. Semantik tarmoqlarda esa ushbu yo’l uzoqligi muhim ahamiyatga ega bo’lib, u o’zaro bog’liq tushunchalarning qanchalik yaqinligini belgilaydi. Bunda, semantik masofa yaqin yoki uzoq deb ochiq ayta olish imkoniyati vujudga keladi. 2.7-rasmda keltirilgan tarxga ko’ra, «Shaxs» tushunchasi «Kasb» bilan ham, «Avtomobil» bilan ham o’zaro bog’langan. Ammo, bundan «Kasb» hamda «Avtomobil»ning o’zaro aloqador ekanligi kelib chiqmaydi. Ushbu holatni semantik tarmoqlarda ko’rsatish uchun norelevantlik (nojoizlik) yoyi tushunchasi qo’llaniladi. Norelevantlik yoyi ikki cho’qqi orasida o’zaro aloqadorlik mavjudligini inkor qiladi.

2.7-rasm. Norelevantlik yoyi.

Uchinchi g’oya – bu