Reja: Natriy haqida malumotlar

Ishlatilishi
Natriy metall kimyo sanoatida, shu jumladan metallurgiyada kuchli qaytaruvchi sifatida keng qo’llaniladi. Organik erituvchilarni, masalan, eferlar quritish uchun ishlatiladi.Natriy yuqori energiya talab qiladigan natriy-oltingugurtli batareyalar ishlab chiqarishda qo’llaniladi . Bundan tashqari, u yuk tashuvchi dvigatellarning egzoz klapanlarida suyuqlikni sovutgich sifatida ishlatiladi. Ba’zan natriy juda yuqori oqimlarga mo’ljallangan elektr simlari uchun material sifatida ishlatiladi.
Kaliy bilan qotishmalar, shuningdek rubidiy va seziy bilan yuqori samarali issiqlik tashuvchisi sifatida ishlatiladi. Xususan, natriy qotishma tarkibi 12%, kaliy 47%, sezyum 41% rekord darajadagi erish nuqtasi -78 ° C bor, u atom elektr qurilmalar uchun siisqlik tashuvchi va ionli raketa dvigatellar ishchi qisim sifatida taklif etildi.
Organik moddalarni sifatli tahlil qilishda natriy ishlatiladi. Natriy va tekshirilayotgan moddaning qotishmasi etanol bilan neytralanadi , unga bir necha mililitr distillangan suv qo’shilib, 3 qismga bo’linadi, J. Lassen (1843) sinovi, azot, oltingugurt va galogenlarni aniqlashga yo’naltiriladi.
Natriy xlorid (NaCl) ( osh tuzi ) eng qadimgi xushbo’ylashtiruvchi va konservalovchi vosita hisoblanadi.
Natriy azid (NaN3 ) metallurgiyada va qo’rg’oshin azidini ishlab chiqarishda nitratlovchi vosita sifatida ishlatiladi .
Natriy siyanid (NaCN) gidrometallurgik usulda oltinni toshlardan eritib olishda, shuningdek po’latni nitrokarburizatsiyalashda va galvanatexmikada (kumush, oltin) ishlatiladi.
Natriy xlorat (NaClO3 ) temir yo’l yo’llarida keraksiz o’simlikNatriyning izotoplari
2012-yilda massa sonlari 18 dan 37 gacha bo’lgan 20 ta izotop va 2 yadroli natriy izomerlari ma’lum . Yagona barqaror izotop 23Na ni tashkil qiladi. Aksariyat izotoplarning yarim yemirilish davri bir daqiqadan kam, faqat bitta radioaktiv izotop – 22Na – yarim yemirilish vaqti bir yildan ko’proq vaqtga ega.
22Na 2.66027 yilda pozitron parchalanishga uchraydi, shuni uchun uni pozitron manbasi sifatida ilmiy tekshirishda ishlatiladi.

Biologik roli

Natriy barcha tirik organizmlarning bir qismidir. Yuqori darajadagi organizmlarda natriy asosan hujayralararo suyuqlikda ( hujayra sitoplazmasiga qaraganda taxminan 15 baravar ko’p) uchraydi . Konsentratsiya farqi hujayra membranalariga o’rnatilgan natriy-kaliyli nasos yordamida saqlanib qoladi , u natriy ionlarini sitoplazmadan hujayralararo suyuqlikka haydaydi.
Kaliy bilan birgalikda natriy quyidagi funktsiyalarni bajaradi:
Membran potentsiali va mushaklarning qisqarishini rivojlantirish uchun sharoit yaratish .
Qonning ozmotik konsentratsiyasini saqlash.
Kislota-ishqor muvozanatini saqlash.
Suv muvozanatini normallashtirish.
Membranani tashishni ta’minlash.
Ko’p fermentlarni faollashishi .
Kattalar uchun, Amerika assotsiatsiyasi ma’lumotlariga ko’ra, talab qilinadigan minimal doz 500 milligrammdan kam, tavsiya etilgan doz kuniga 1500 milligrammgacha (ma’lum kasalliklarga chalingan bemorlar va natriy miqdorini ko’paytirishni talab qiladigan kasb vakillari bundan mustasno). Osh tuzi shaklida ¾ choy qoshig’ida 1725 milligramm natriy bor. Boshqa manbalarga ko’ra, sog’lom kattalar uchun natriy iste’molini 2300 milligrammgacha, qon bosimi va boshqa bir qator boshqa kasalliklarga chalingan odamlar natriy iste’molini 1500 yoki undan kam miqdorda cheklashlari kerak.

Natriy deyarli barcha oziq-ovqat mahsulotlarida har xil miqdorda bo’ladi, ammo organizm ko’p qismini osh tuzidan , shu qatorda konservalar, yarim tayyor mahsulotlar, souslar, kolbasalar va boshqalar oladi. Glyutamat monosodyum kabi oziq-ovqat qo’shimchalari ham natriy, soda (natriy gidrokarbonat), natriy nitrit, natriy saxarinat va natriy benzoat manbai hisoblanadi. . Absorbsiya asosan oshqozon va ingichka ichakda bo’ladi . D vitamini natriyning so’rilishini yaxshilaydi, ammo juda sho’r va oqsilga boy ovqatlar normal so’rilishiga to’sqinlik qiladi. Ovqat bilan iste’mol qilingan natriy miqdori siydikdagi natriy miqdorini ko’rsatadi . Natriyga boy ovqatlar ajralishni tezlashtirilishi bilan ajralib turadi.

To’g’ri ovqatlanishda odamda natriy etishmovchiligi paydo bo’lmaydi, ammo ro’za paytida ba’zi muammolar paydo bo’lishi mumkin. Vaqtinchalik etishmovchilik diuretiklarni , diareya , ko’p terlash yoki ortiqcha suv iste’mol qilishdan kelib chiqishi mumkin.

Natriy etishmovchiligining belgilari vazn yo’qotish, qusish, oshqozon-ichak traktida gazlarning shakllanishi va aminokislotalar va monosaxaridlarning so’rilishini buzishga olib keladi. Uzoq muddatli etishmovchilik mushaklarning kramplari va nevralgiyaga olib keladi.

Ortiqcha natriy oyoq va yuzlarda shishiyga, siydikda kaliyning ko’payishiga olib keladi, ba’zi odamlar yuqori qon bosimi va suyuqlik to’planishi mumkin. Buyraklar tomonidan qayta ishlanishi mumkin bo’lgan maksimal tuz miqdori 20-30 grammga teng, ko’proq hayot uchun xavflidir.