Reja: Oltingugurt 3 oksidini fizik-kimyoviy xususiyatlari

OLTINGUGURT IKKI OKSIDINI OLTINGUGURT UCH OKSIDIGA OKSIDLASH JARAYONI KINETIKASI.
Bu yerda oksidlash jarayoning tezligini uzgartirishga ta’sir qiluvchi omillar o‘rganiladi. Ma’lumki, ko‘pgina reaksiyalarning tezligini oshirish uchun temperaturani oshirish kerak. Ammo, oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 oksidiga oksidlash reaksiyasida temperaturani oshirilishi tezlikni ko‘p miqdorda oshirilishiga olib kelmaydi. Sababi bu reaksiyaning aktivlanish energiyasi nisbatan juda kattaligidadir. Arrenius tenglamasidan ma’lumki, К_т (-tezlik doimiysi) Т (-temperatura) ga Е (-aktivlanish energiyasi)ga teskari proporsionaldir.
YA’ni:


К_т = К_о*е^(-ЕғRT) ; ва К_Т  Т; (1ғЕ)
Bu yerda K0-doimiy miqdor; ye-natural logorifm asosi:


KATALIZATORLAR.
Amaliyotda aktivlanish energiyasi YE ni pasaytirish uchun bir qator ijobiy katalizatorlar Pt, V₂O₅, Fe₂O₃, Cr₂O₃, lar ishlatiladi. Bu katalizatorlar aktivlanish energiyasini kamaytiradi va reaksiyani tezligini oshiradi. Umuman katalizatorlar sarfini kamaytirish maqsadida, ular xar xil asoslarda joylashtiriladi. Asoslarga quyidagicha talablar qo‘yiladi:
1. Ular 400-700⁰С oralig‘ida termik chidamlikka ega bo‘lishi:
2. Katalizator g‘ovak - g‘ovak bo‘lib, nisbiy uchrashuv yuzasi juda katta bo‘lmog‘i kerak;
3. Ular xom-ashyo va maxsulot komponentlariga nisbatan inert bo‘lmog‘i kerak;
4. Ular nisbatan arzon va mexanik mustaxkam bo‘lishi kerak.
Shunday asos sifatida asbest, slyuda, silikagel va xokazolar ishlatilishi mumkin.
Katalik xususiyatga ega bulgan Pt, V₂О₅ va xokazolarning umumiy sarfi 7-9% atrofida bo‘lishi mumkin. Katalizatorlarning aktivligini oshirish uchun Na₂O, K₂O, kabi aktivatorlar ham qo‘shiladi. Garchan ular sof holatda xech qanday katalik xususiyatga ega bo‘lmasalar ham, sulfat kislota ishlab chiqarish sanoatida qo‘llanadigan katalizatorlar ichida aktivligi jixatidan eng yuqori sifatlisi - Pt katalizatoridir. Uning aktivligi 93-98% gacha borishi mumkin. Ammo katalizatorning yonish harorati esa juda past, ya’ni 3500S atrofida. Bu sifat ham juda yaxshi. Katalizatorlarning yonish harorati deb - katalizator to‘satdan yuqori aktivlikka ega bo‘lishini ta’minlaydigan va uni tez qizishiga olib keladigan eng past bo‘lgan temperaturaga aytiladi. Yonish harorati past katalizatorlarni topish hozirgi davirda zarur bo‘lib turibdi. Ammo, hozirgi vaqtda ma’lum bo‘lishicha Pt katalizatori V₂O₅ qaraganda, mish’yak, ftor va xokazo katalik zaharlar tomonidan 5000 marta kuchli va tezroq zaxarlanar ekan. Shuning uchun, V₂O₅ katalizatori amaliyotda keng qo‘llaniladi. Katalizatorlar tabletka, naycha, dona-dona shakllarda chiqarilishi mumkin.
V₂O₅ asosida quyidagi katalizatorlar sanoat miqyosida ishlab chiqilmoqda:
1.BAV-bariy alyuminiy vannadiyli katalizatorlar;
2.SVD-sulfovannadiyli diatomitli katalizatorlar;
3.SVS-silikagel asosidagi sulfovannadiyli katalizatorlar;
4.IK-1, IK-2, IK-3, IK-4 kataliz instituti nomidagi katalizatorlar.