Reja: Protokol tushunchasi

3.Ochiq tizimlarning o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli. 
Ochiq tizimlarning xususiyatlari va vositalarini belgilab beruvchi 
kontseptual asos. Model, turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan axborot 
tizimlarini yagona tarmoqda ishlashini ta’minlovchi Ochiq Tizimlarning o’zaro 
munosabatini aniqlab beradi. Shu sababli u, axborot tizimlari uchun amaliy 
jarayonlarni, ma’lumotlarni ifodalash usullari, ma’lumotlarni yagona ko’rinishda 
saqlashga, tarmoq resurslarini boshqarish, ma’lumotlarni xavfsizligi va axborotni 
muhofazalash, dasturlarni va texnik vositalarni tashhis qilish bo’yicha o’zaro 
ta’sirini muvofiqlashtiruvchi amallarni bajaradi. 
Model, Standartlar bo’yicha Xalqaro Tashkilot (ISO) tomonidan ishlab 
chiqilgan va axborot tizimlari, hamda ularning uyushmalari uchun tamoyillar asosi 
sifatida butun dunyoda keng qo’llaniladi. Modelning asosiy elementlari bo’lib, 
pog’onalar, ob’ektlar, ulanishlar, ulanishning fizik vositalari hisoblanadi. 
Bu model barcha tarmoq funktsiyalari 7-ta pog’onaga bo’lingan tarmoq 
arxitekturasini belgilovchi model hisoblanadi. Har bir pog’onaga tarmoqda 
bajarilishi kerak bo’lgan tarmoq operatsiyasi, protokoli va tarmoqning maxsus 
qurilmasini boshqarish topshirilgan bo’ladi. 
Amaliy pag’ona 
Taqdimot pag’ona 
Seans pag’ona 
Transport pag’ona 
Tarmoq pag’ona 
Kanal pag’ona 
Fizik pag’ona 
4. Model pog’onalarining asosiy vazifalari. 
Amaliy. U tarmoqda amaliy va tizimli dasturlarning o’zaro aloqasini 
ta’minlaydi (foydalanuvchi va tarmoq o’rtasida interfeysni ta’minlagan holda). Bu 
pog’onada amaliy xizmatlar bajariladi, ya’ni: fayllarni uzatish, olislashgan holda 
terminalga kirish, elektron pochta va hokazo. 
Taqdim etish. Bunda ma’lumotlarni uzatishda kodirovkani bir hillashtirish 
ta’minlanadi. Tarmoqqa birlashtirilgan kompyuterlar o’rtasida ma’lumotlar 
almashuvi uchun foydalaniladigan shaklni belgilaydi. Ma’lumotlarni uzatuvchi 
kompyuterda bu daraja amaliy darajadan olingan formatdan ma’lumotlarni oraliq 
formatlarga qayta aylantirishni amalga oshiradi.
Seans. U ikkita turli kompyuterlarni dasturlar yordamida seans olib borishini
ta’minlab 
beradi. 
Bu 
darajada 
kuyidagilar 
amalga 
oshiriladi: 
• 
xavfsizlik 
vositalarini 
boshkarish; 

---

• 
ma’lumotlar 
almashuvini 
sinxronlash; 
• uzilish (to’xtab qolish) natijasida seansni ushlab turish.
Transport. Ushbu pog’onada ma’lumotlarni tug’ri tashish ta’minlanadi, xatolar 
imkon darajasida to’g’irlanadi. Tashish bo’yicha servis hizmati ko’rsatiladi.
Tarmoq. Ikkita mashina o’rtasidagi aloqani tashkil etadi. Ma’lumotlarni 
manzillarga jo’natishga va mantiqiy manzilgohlar va nomlarning fizik manzillarga 
o’zgarishiga javob beradi; jo’natuvchi kompyuterdan qabul qiluvchi 
kompyutergacha bo’lgan marshrutni belgilaydi; tarmoq shartlariga bog’lik holda 
ma’lumotlarning o’tish yo’lini belgilaydi.