Reja: Punktuatsiya haqida umumiy ma’lumot. O‘zbek punktuatsiyasining kelib chiqishi

Masalan, so‘roq, undov, nuqta kabi tinish belgilaridan so‘ng gapning bosh harf bilan, ikkita nuqta, nuqtali vergullardan keyin gapning ko‘pincha kichik harf bilan yozilish holatlari punktuatsiya bilan orfografiyaning aloqadorligini ko‘rsatuvchi faktordir. Bundan tashqari, savodxonlikni oshirishda orfografiya qanchalik ahamiyatga ega bo‘lsa, punktuatsiya ham shuncha ahamiyatga egadir. Orfografiya ham punktuatsiya ham grafik vositalar bo‘lib, to‘g‘ri yozish to‘g‘ri tuzish, to‘g‘ri ifodalash haqidagi ta’limotdir.

Punktuatsiya stilistika bilan aloqodor, tinish belgilarining noto‘g‘ri qo‘llanilishi gar mazmunida g‘alizlik, mavhumlik, va noaniqlikni keltirib chiqaradi. Masalan, Ey tabib, qo‘y, boqma dardim bedavolardan biri /M./ gapida uch holat bor:

Punktuatsiya stilistika bilan aloqodor, tinish belgilarining noto‘g‘ri qo‘llanilishi gar mazmunida g‘alizlik, mavhumlik, va noaniqlikni keltirib chiqaradi. Masalan, Ey tabib, qo‘y, boqma dardim bedavolardan biri /M./ gapida uch holat bor:

• qo‘y so‘zidan keyin vergul o‘qilmasa, “tabib” “qo‘yboqar” ga aylanadi;
• “dardim” dan keyin qo‘yilsa, “dardim” “boqma” ga bog‘lanadi; “kesim+to‘ldiruvchi” /boqma dardimni/ munosabati tug‘uladi;
• “boqma”dan keyin qo‘yilsa, “ega+kesim” /dardim bedavolardan biri”/ tug‘uladi.

Punktuatsiya sintaksis bilan uzviy aloqador. Punktuatsion qoidalar sintaktik konuniyatlar, normalar asosida talqin qilinadi. Punktuatsiya qoidalarini sintaktik qonuniyatlarga bog‘lab bayon qilishning /tushuntirishning, belgilashning/ o‘z ilmiy metodik tamoyillari va uslublari bor. Punktuatsiya qoidalarini aniqlashda mazkur tilning barcha sintaktik stilistik hususiyatlari hisobga olinadi. Tinish belgilari qo‘llashni gap qurilishi, uning grammatik semantik shakllanishi boshqaradi.

Punktuatsiya sintaksis bilan uzviy aloqador. Punktuatsion qoidalar sintaktik konuniyatlar, normalar asosida talqin qilinadi. Punktuatsiya qoidalarini sintaktik qonuniyatlarga bog‘lab bayon qilishning /tushuntirishning, belgilashning/ o‘z ilmiy metodik tamoyillari va uslublari bor. Punktuatsiya qoidalarini aniqlashda mazkur tilning barcha sintaktik stilistik hususiyatlari hisobga olinadi. Tinish belgilari qo‘llashni gap qurilishi, uning grammatik semantik shakllanishi boshqaradi.