Reja: Reja: Banklarining vositachilik operatsiyalarning tamoyil va funksiyalari

U tomonidan ilgari surilgan fikrga ko’ra banklarning vositachilik operatsiyalari mijozlar topshirig’iga asosan hisob – kitob operatsiyalari va mijozlarga ko’rsatiladigan kassa xizmatlaridan tashqil topadi. Fikrimizcha, tijorat banklarining vositachilik operatsiyalari ko’lami nisbatan kengroq hisoblanadi, xususan, bugungi kunda keng rivojlanayotgan faktoring va trast operatsiyalari ham bankning vositachilik operatsiyalari sirasiga kiradi. Bu holatni M.V. Filatov e’tiborga olmagan.Tijorat banklarida vositachilik operatsiyalarining shakllanishi bank mijozlari kontingenti, ular tomonidan amalga oshiriladigan savdo va ishlab chiqarish bilan bog’liq operatsiyalarga mutanosib ravishda kechadi. Masalan, banklarda akkreditiv ochish va uning yuritilishi bilan bog’liq operatsiyalar bevosita tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug’ullanuvchi mijozlari mavjud bo’lgan banklardagina amalga oshirilishi mumkin. Akkreditiv opeartsiyasida bank o’z mijozidan uchunchi bir shaxs ya’ni akkreditiv ochilgan shaxsga (benefitsiarga) to’lov summasini o’tkazish haqida topshiriq oladi.Bu hisob-kitobni amalga oshirish uchun tovar sotib olgan tadbirkor sotuvchiga berish kerak bo’lgan summani avvaldan bankka qo’yishi mumkin. Tegishli tovarni yoki unga tegishli bo’lgan hujjatlarni olish sharti bilan tadbirkor o’z bankiga sotuvchiga pul to’lashni yuklatishi mumkin.Tijorat banklarida amalga oshiriladigan kafolat berish bilan bog’liq bo’lgan operatsiyalar ham bankning vositachilik operatsiyalarining muhim tarkibiy qismi bo’lib hisoblanadi.Yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, banklarda mijozlar soni va xarakteridan kelib chiqqan holda bank operatsiyalari ham shakllanib boradi.

Banklarning ilk amalga oshirgan operatsiyalari ham bugungi kunda vositachilik operatsiyalarining aynan na’munasi bo’la oladi. Jahon xo’jaligining integratsiyalashuvi va globallashuvi, valyuta va fond bozorlarining taraqqiy etishi kabi omillar banklarda turli vositachilik operatsiyalarining shakllanishi uchun zamin yaratmoqda. Bugungi kunda birgina mijozlarning hisobvaraqlariga xizmat ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan operatsiyalarning bir qancha alohidalashgan turlarini ajratib ko’rsatish mumkin: