Reja: Sharqda notiqlik san'ati

Reja:

1. Sharqda notiqlik san'ati

2. Sharqda voizlar oldidagi talablar

3. Sharqning mashhur notiqlari. taniqli voizlar: Koshifiy, Mehnagiy, Kaykovus, Riyoziy hayoti va faoliyati.

4. Navoiyninh notiqlik va nutq madaniyatiga oid asarlari, fikrlari

O`zbek tiliga davlat maqomi berilgandan so`ng nutq madaniyatiga bo`lgan e`tibor yanada kuchaydi. Bugungi kun tilshunosligining eng dolzarb masalalaridan biri ham nutq madaniyati asoslari fanini yuksak pog’onaga ko`tarish, uni rivojlantirishdir. Amaliy jihatdan bu fan nutqning xilma-xil muammolarini tadqiq qiluvchi fan sifatida to`g’ri va chiroyli nutq tuzish yo`llarini o`rgatadi. Shuningdek, chiroyli nutq tuzish qonuniyatlari, sirlari, til, til normalari, nutq, nutqning sifatlari, nutqiy uslublar, nutqda uchrashi mumkin bo`lgan kamchiliklar va xatolar, nutqiy asarlarning ko`rinishlari, nutqning talaffuziga doir muammolar yuzasidan bahs yuritadi.

• O`zbek tiliga davlat maqomi berilgandan so`ng nutq madaniyatiga bo`lgan e`tibor yanada kuchaydi. Bugungi kun tilshunosligining eng dolzarb masalalaridan biri ham nutq madaniyati asoslari fanini yuksak pog’onaga ko`tarish, uni rivojlantirishdir. Amaliy jihatdan bu fan nutqning xilma-xil muammolarini tadqiq qiluvchi fan sifatida to`g’ri va chiroyli nutq tuzish yo`llarini o`rgatadi. Shuningdek, chiroyli nutq tuzish qonuniyatlari, sirlari, til, til normalari, nutq, nutqning sifatlari, nutqiy uslublar, nutqda uchrashi mumkin bo`lgan kamchiliklar va xatolar, nutqiy asarlarning ko`rinishlari, nutqning talaffuziga doir muammolar yuzasidan bahs yuritadi.
• Nutq-arabcha so`zdan olingan bo`lib, kishilarning ijtimoiy aloqa quroli bo`lgan tildan foydalanib, xususiy suhbatda, umumiy majlis, uchrashuv va yig’inlardagi gapi yoki o`qib eshittirgan so`zlaridir.
• Nutq-ma`lum maqsad bilan so`zlanadi va ma`lum bir g’oyaviy yo`nalishga hamda estetik ta`sir kuchiga egadir.
• Nutq madaniyati- bu fikrlarni til vositasi bilan to`g’ri, ravon, aniq, ta`sirchan qilib bera olishdir.
• Madaniyat -so`zi ham arabcha so`z bo`lib, shahar ma`nosini bildiradi. Fikrni izchil, ravon, ixcham va badiiy sodda ifodalagan nutq chiroyli nutqdir.

Alisher Navoiy ham til kishilarning o`zaro aloqa vositasi, u insonni hayvondan ajratuvchi asosiy belgilardan biri deb ta`riflaydi.
O`zbekiston istiqlolining eng buyuk ne`matlaridan biri sifatida ham til mustaqilligini ko`rsatish mumkin. Zero, til mustaqilligisiz erkin va ozod davlatning o`zini ham tasavvur etish mumkin emas. Shu ma`noda tilimiz jozibasi, uning inson hayotida tutgan o`rni beqiyos, muomala madaniyati nutq odobi haqida bilim va ko`nikmalarga ega bo`lishni ko’zda tutadi.
Nutq madaniyati inson umummadaniyatining bir qismidir. Kishi o`z nutqi, fikrlashi orqali qobiliyatini, dunyoqarashini, atrofidagi voqea-hodisalarga bo`lgan o`z munosabatini nomoyon qiladi. Nutq madaniyatini egallash tilning uslubiy (stilistik) me`yorlarini puxta bilish bilan bog’liq
Nutq madaniyati- bu fikrlarni til-vositalari bilan to`g’ri, aniq va ta`sirchan qilib bera olishdir. Keng ma`noda esa nutq madaniyati nutqiy ta`sirchanlikni, ijodiy yorqinlikni, o`tkirlik va ifodalilikni bildiradi. Nutq madaniyati tushunchasi ikki xildir.
Nutqning adabiy til me`yorlariga mos kelishi darajasi.
Tilshunoslik fanining bir bo`limi, ya`ni adabiy tilni yanada takomillashtirish, me`yorlash bilan shug’ullanuvchi soha.