Reja: Sinlanishi Oddiy bog’ bilan jratilgan ikki qo’shbog’li (konyugatsion) diyenlar

Farg’ona politexnika instituti QXMT yo’nalishi 77-21 guruh talabasi Mo’minjonova Shohsanamning Kimyo fanidan tayyorlagan TAQDIMOT ISHI

Diyen uglevodorodlari (alkadiyenlar)

 Reja:

1.Sinlanishi

2.Oddiy bog’ bilan jratilgan ikki qo’shbog’li (konyugatsion) diyenlar

3.Tabiiy va sintetik kauchuklar

4.Ayrim vakillari

Diyen uglevodorodlarining tuzilishida qo’shbog’ ishtirok etadi. Ularning umumiy formulalari CnH2n-2 bilan ifodalanib, n3 sharti qoniqtirilishi shart.

• Diyen uglevodorodlarining tuzilishida qo’shbog’ ishtirok etadi. Ularning umumiy formulalari CnH2n-2 bilan ifodalanib, n3 sharti qoniqtirilishi shart.
• Qo’shbog’larning o’zaro joylashuviga qarab diyen uglevodorodlari 3 guruhga bo’linadilar va quyidagicha nomalandilar:
• Qo’shbog’lari ketma-ket keladigan (qo’shbog’lari yig’ilgan) diyenlar:
• CH2 = C = CH2 allen, propadiyen
• CH3 – CH = C = CH2 metilallen, 1,2-butadiyen
•  
• Tutash qo’shbog’li diyenlar:
• CH2 = CH – CH = CH2 divinil, 1,3-butadiyen
• CH2 = C(CH3) – CH = CH2 izopren, 2-metilbutadiyen-1,3
• Ajratilgan qo’shbog’li diyenlar:
• CH2 = CH– CH2 – CH2 – CH = CH2 diallil, 1,5-geksadiyen
• Diyen uglevodorodlari orasida tutash qo’shbog’li diyenlarning ahamiyati katta. Ular sintetik kauchuk va boshqa qimmatli birikmalar olishda ishlatiladi. Quyida biz tutash qo’shbog’li diyenlarning olinish usullari, xossalari va ishlatilishi bilan tanishib chiqamiz.

Olinish usullari. 1,3 – Butadien, ya`ni divinil CH2 = CH – CH = CH2 Divinil sanoatda sintetik kauchuk olish uchun muhim hom ash bo`lganligi sababli, uning turli xil olinish usullari ishlab chiqilgan. Neft mahsulotlari va toshkumir piroliz qilinganda ham oz miqdorda divinil hosil bo`ladi.

• Olinish usullari. 1,3 – Butadien, ya`ni divinil CH2 = CH – CH = CH2 Divinil sanoatda sintetik kauchuk olish uchun muhim hom ash bo`lganligi sababli, uning turli xil olinish usullari ishlab chiqilgan. Neft mahsulotlari va toshkumir piroliz qilinganda ham oz miqdorda divinil hosil bo`ladi.
• 1,3-Alkadiyenlar sanoatda quyidagi usullar bilan olinadi. To’yingan uglevodorodlarni bosqichli degidrogenlash:
• Sanoat miqiyosida divinil olish usulini S.V. Lebedev (1927-1931 y) ishlab chiqqan bo`lib bu usulga ko`ra etil spirt yuqori temeraturada (400 – 5000) bug`ga aylantiriladi va qizdirilgan katalizator ustidan o`tkaziladi. Reaksiya natijasida divinil, suv va vodorod hosil bo`ladi:
• Etil spirtdan S.V. Lebedev usuliga ko`ra divinil hosil qilish reaksiyasi mexanizmini M.Ya. Kagan va Yu.A. Gorinlar quyidagicha tushuntiradilar:
• 2СН3 –СН2ОН  2СН3 – СНО + 2Н2
• sirka aldegid
• СН3 – СНО + СН3СНО  СН3 – СН = СН – СНО + Н2О