Reja: Sulfat kislata. Sulfat kislota tarkibi

Xossalari. Suvsiz H2SO4 rangsiz moysimon suyuqlik, 10,3 oS da kristallar hosil qiladi.Kons. kislota tarkibida 98 % kislota bor. Bu kislota o’z tarkibiga suvni shiddat bilan tortadi, shuning uchun u qurutuvchi sifatida keng qo’llaniladi. Olinishi.Sulfat kislota ikki xil usulda nitroza va kotakt usulda olinadi.Sulfat kislota olishda asosiy xom ashyo pirit (FeS2), metal sulfidlari, oltingugurt hisoblanadi. Bu moddalarning yonishi natijasida SO2 hosil bo’ladi. Agar SO2 ni SO3 ga aylantirishda azot oksidlari(NO2) ishlatilsa sulfat kislota olishning bu usuli nitroza usuli deyiladi: SO2+NO2+H2O = H2SO4+NO Hosil bo’lgan oksidning kislorod bilan ta’siridan yana NO2 hosil

boladi.SO3 sulfat kislota eritmasiga yuttirilib, dastlab oleum (H2SO4*SO3) keyin kerakli konsentrasiyali sulfat kislota olinadi. Odatda nitroza usulda olingan sulfat kislota konsentrasiyasi 80 % gacha bo’lib asosan mineral o’g’itlar olish uchun sarflanadi. Hozirgi paytda ko’proq kontakt usuli ishlatiladi.Bu usulda katalizator sifatida V2O5 yoki Pt qo’llaniladi.Bu usulda reaksion aralashmadan fosfor, mishyak birikmalari va boshqa katalizatorni zaharlaydigan moddalardan tozalash shart hisoblanadi. Aralashmada kislorod miqdorining ortirilishi va jarayonni 45O oS da olib boorish orqali reaksiya unumi 95-97 % ga etkaziladi. Bu usulda ham hosil bo’lgan SO3 oleumga yuttiriladi.

Buni turli xil prezentatsiyalarda tijoratning turli sohalarida, soflikdan tortib, undan kelib chiqadigan bo'lishi mumkin bo'lgan barcha turdagi aralashmalargacha, poklik darajasi bilan o'lchanadi. Sulfurik kislota hosil bo'lishi uchun, uni olish uchun ma'lum bir jarayonlardan o'tish kerak, ular orasida eng yaxshi tanilgan va eng ko'p ishlatiladigan qo'rg'oshin kamerasi va aloqa jarayoni, birinchi bo'lib eslatib o'tilgan usul bu olishning eng qadimgi usuli hisoblanadi. Ushbu birikma va bugungi kunda u katta ahamiyatga ega va foydalanishda davom etmoqda, ayniqsa, o'g'itlar ishlab chiqarishga mas'ul bo'lgan tarmoqlar tomonidan.

Respublikamizda yombi oltingugurt manbalari kam bo`lgani uchun sulfat kislota ishlab chiqarishda sof oltingugurt juda kam ishlatiladi. SHuning uchun undan, asosan, rezina, sun`iy tolalar, gugurt, tutunli porox (rangli raketa), dorivor moddalar va boshqa mahsulotlar olishda va qishloq xo`jalik zararkunandalariga qarshi kurishishda foydalaniladi. Oltingugurtni manbalari sifatida tabiiy gazlarni olsak, ularda oltingugurt vodorod sulfid ko`rinishida mavjud. Mamlakatimizda yoqilg`ining bu turi etarli zahira miqdoriga ega. Bunday tabiiy nordon gazlar MDH, AQSh, Farangiston, Olmoniya, Yaqin Sharqda va Venesuelada ham mavjud.

Neftlarda esa 1% dan 5% gacha erigan oltingugurt bo`lishi mumkin. Bular og`ir neftlar deb hisoblanadi va ular AQSH, Kanada, MDH, Saudiya Arabistonida tarqalgan. Tabiiy gazlar va neftlardan olingan oltingugurt tiklangan, qaytarilgan yoki regenerasiya qilingan oltingugurt deb nomlanadi va juda katta tozalikka, kichik tannarxga ega bo`ladi. Birinchi navbatda oltingugurt (VI) - oksidi yuqoridan sachratib berilgan sulfat kislotasida eriydi, so`ngra kislota tarkibidagi suv bilan ta`sirlashadi. n1 da oleum hosil bo`ladi. Adsorbsiyalash jarayoning prinsipial sxemasi. 1-gaz haydash qurilmasi; 2-issiqlik almashtirgichlar; 3-kontakt qurilmasi. Eng yaxshi yutish qobiliyatiga ega bo`lgan sulfat kislotasini konsentrasiyasi 98,3%