Reja: Uch sharnirli arka va ramalarni qo‘zg‘almas yuklar taʼsiridan analitik usulda hisoblash. Arka o‘qining ratsional shakli. Uch sharnirli arkalarning harakatlanuvchi yuklar taʼsiridan hisoblash Tayanch reaksiyalarning taʼsir chiziqlari

Bo‘ylama kuch N_K ning taʼsir chizig‘i.
K kesimdagi buylama kuch t. ch. N_A=Q⁰sin_K+Hcʼs_K tenglamasi asosida kuriladi. Avval arkaga mos oddiy balkaning K kesimidagi ko‘ndalang kuch Q_K⁰ uchun t.ch. kuriladi va yning ordinatalari sin_K ga ko‘paytiriladi (7.5 b – rasm) so‘ngra Hcʼs_K ning t.ch. chizib (7.5 v – rasm), uni Q⁰sin_K bilan qo‘shamiz (7.5 g – rasm). Hosil bo‘lgan ordinatalarni bir sanoq chizig‘iga keltirsak (7.5 d – rasm) N_K olamiz.
N_K ning taʼsir chizig‘i nolinchi ordinatasining holati ikki uchburchak ADD₁ va BDD₁ni tekshirish orqali aniqlanadi.
(7.3)

7.4 – rasm 7.5 – rasm

Normal kuchlanishlarni yadro momentlari orqali aniqlash
Arka ko‘ndalang kesimining yuqorigi va pastki tolalaridagi kuchlanishlarni yadro momentlaridan foydalanib aniqlash ancha ason. Ixtiyoriy K kesimdagi maksimal va minimal kuchlanishlar markazdan tashqarida siqilish deformatsiyasi formulalariga asosan aniqlanadi (7.6a – rasm).

7.6 – rasm

Bunda M_K=N_K^.B - kesim og‘irlik markaziga nisbatan olingan eguvchi moment, e–bo‘ylama kuchning kesim og‘irlik markaziga nisbatan ekssentrisitseti; F –- kesim yuzi.

W₀– yuqorigi va pastki nuqtalar uchun ko‘ndalang kesimining qarshilik momenti (kesim simetrik bo‘lsa W₀=W_u)
Kesim yadrosining xossalaridan foydalanib, arkaning yuqorigi tolasidagi kuchlanishni aniqlash formulasini o‘zgartiramiz va bir hadli ko‘rinishda yozamiz.
Buning uchun bo‘ylama kuch N_K ni kesim yadrosining pastki chegara nuqtasi K_U ga ko‘chiramiz. (7.6 – rasm), u holda K nuqtaga nisbatan juft kuch momenti M_K=N_K(e–C_U) va shu nuqtaga qo‘yilgan bo‘ylama kuch N_K ni hosil qilamiz. C_U – kesim yadrosining pastki chegara nuqtasini belgilovchi miqdor.
Kesim yadrosining xossasiga binoan, uning pastki yadro nuqtasi K_U ga qo‘yilgan N_K kuchdan hosil bo‘lgan kesimning yuqorigi tolalaridagi kuchlanish nolga teng bo‘ladi. Demak, yuqorigi tolalarda kuchlanish faqat Mk_U eguvchi momentdangina hosil bo‘ladi.
₀=Mk_U/W₀ (7.4)
Bu yerda Mk_U – kesim yadrosining pastki chegara nuqtasiga nisbatan olingan eguvchi moment, u yadro momenti deyiladi.
Arka kesimi K ning pastki tolalaridagi kuchlanishni aniqlash uchun kuchni kesim yadrosining yuqorigi chegara nuqtasi K₀ ga ko‘chiramiz, u holda bu nuqtada N_K va Mk₀ hosil bo‘ladi (7.6 – rasm). eguvchi momentdan hosil bo‘ladigan kuchlanish esa (7.6) ga o‘xshash, quyidagicha aniqlanadi:
_U=–Mk₀/W_U (7.5)
Bu yerda M_k0=N_K(e–C₀) - kesim yadrosining yuqorigi chegara nuqtasiga nisbatan olingan yadro momenti. Cho‘ziluvchi tola uchun kuchlanish minus ishorasi bilan olinadi. Hosil qilingan (7.4) va (7.5) formulalar bir hadli bo‘lgani sababli ko‘chma yuk taʼsiridagi uch sharnirli arkalarni hisoblash osonlashadi Mk_u va Mk₀ yadro momentlarning taʼsir chiziqlarini qurish nolinchi ordinatalar yordamida taʼsir chizig‘ini qurish kabi bajariladi.

Foydalangan adabiyotlar ro‘yxati:

1. 
   Odilxo‘jayev E. A., Gulomov T. U., Abdukomilov T. K., «Ќurilish mexaniqasi”, Toshkent, O‘ќituvchi, 1985 yil.
   
2. 
   Odilxo‘jayev E. A., Gulomov T. U., Abdukomilov T. K., «Qurilish mexanikasidan misol va masalalar”, Toshkent, O‘ќituvchi, 1974 yil.
   
3. 
   Darg‘kov A. V., i dr. «Stroitelnaya mexanika”, Moskva, Vesshaya shkola, 1986 yil.
   
4. 
   Snitko N. K., «Stroitelnaya mexanika”, Moskva, Vesshaya shkola, 1980 yil.
   
5. 
   Kisilyov V. A., «Stroitelnaya mexanika”, Moskva, Stroyizdat, 1986 yil.