Reja: Xotiraning psixik jarayon sifatida organilishi. Xotira jarayonlari va uning turlari
Xotira jarayonlari va uning turlari
Download 0.59 Mb.
|
Xotira va xayol haqida tushuncha
- Bu sahifa navigatsiya:
- Richard Shiffrin xotirani 3 bosqichda
Xotira jarayonlari va uning turlari.
Psixologlar inson xotirasi tizimini qanday tasvirlashadi? Xotiraning ishlash modeli bizga xotirani qanday tuzish va avalgi holatiga qaytarish haqida oylashimizga yordam beradi. Odatda kop uchraydigan birinchi model: kompyuterda axborotni ishlash tizimining bazi jihatlari inson xotirasiga oxshashligidadir. Biz har qanday hodisani eslashda: miyamizga malumotlarni olamiz (kodlash), malumotlarni mustahkamlaymiz (saqlash), keyinchalik u malumotlardan foydalanamiz (qayta ishlash). Kompyuterda ham xuddi shunday malumotlarni kodlash, saqlash va qayta ishlash mavjud. Kompyuterda ham malumotlar kodlarda saqlanadi.Kompyuterga malumotlar klaviaturada kiritilsa, miya malumotlarni hissiy kodlashtiradi. Kompyuterda malumotlarni saqlashda chegaralar bor. Ammo, kompyuter xotirasi biznikiga nisbatan aniq va mustahkam.Bundan tashqari kompyuter xotirasida malumotlar jarayoni tez, ammo, inson miyasida bu jarayon sekin va bir vaqtning ozida kop vazifalami bajarishi mumkin. Psixologlar bir necha axborotni qayta ishlash modellarini taklif qilishmoqda. Birinchi zamonaviy model muvofiqlik - bir-biriga bogliq xotiralaming nerv tarmoqlarida paydo bolishi. Muayyan xotiralar asosan shu operatorlar tarmogida faollashadi. Biroz eskiroq, ammo, oson bolgan ikkinchi modelda Richard Atkinson va Richard Shiffrin xotirani 3 bosqichda tashkil etishni taklif etdi: 1. Vaqtinchalik hissiy xotira. 2. Qisqa muddatli xotira. 3. Uzoq muddatli xotira. Bu 3 bosqichli jarayon oddiy bolsada tarixiy ahamiyatga ega. Bu 3 bosqichli jarayon cheklangan va aniq. Bu yangilangan model 2 ta muhim yangi tushunchalarni keltiradi: birinchi ikki bosqichda ongli xabardorlik, ishchi xotira uzoq muddatli xotiraga togridan togri va avtomatik ravishda axborot faol qayta ishlanadi. Biz barcha axborotlarni shu zahoti sergaklikda oylay olmaymiz. Biz kopincha muayyan, yangi yoki muhim bolgan axborotlargagina etiborimizni qaratamiz.Masalan, biz xotiraning hajm quvvatini aniqlashimiz mumkin: tasawur qiling, sizga alifbodagi biron harf korsatildi, songra oddiy bir savol soraldi, keyin navbatdagi harf va keyin yana boshqa oson savol soraldi. Yaxshi natijaga erishganlar savollarga qaraganda harflarni eslab qolishdi.Ular kundalik hayotida asosiy etiborlarini vazifalarga qaratishadi.Hissiy xotira- xotira tizimida hissiy malumotlami zudlik bilan qisqa eslab qolish. Bir lahza yuzlaridagi malumotlami qayd etadi. Qisqa muddatli xotira - faol xotirada bir necha belgilar aniq saqlanadi, masalan, 7 ta raqamgacha bolgan malumotlarni eslab qolamiz. Aynan shu faoliyatdagi yoki ishlovchi xotira bolishi mumkin. Fikrlashimiz asosida ishlovchi, vazifalami bajaruvchi ijro etuvchi xotiralar yotadi. Qisqa muddatli xotirani biz bolaklarga bolib uzaytirishimiz mumkin. Uzoq muddatli xotira - xotira tizimidagi doimiy va chegarasiz bogliqlik.U nisbatan samarali va mustahkam bilim, konikma va tajribalami oz ichiga oladi. Unutilgan malumotlarni gipnoz yoki elektrlash orqali qayta eslash va uzoq muddatli xotiraga otishini tezlashtirishi mumkin.Uzoq muddatli xotira oziga xos tarzda ishlatilmagan xotiralarni bir chekkada saqlab qoyadi.U cheksiz va tashqi tasirga moyil emas. Qisqa muddatli va uzoq muddatli xotira vaqti boyicha ham, malumotlami saqlab qoyish boyicha ham farq qiladi. Atkinson va Shifrinning klassik 3 bosqichli modeli xotira jarayonini tushunishda yordam beradi, ammo bugungi tadqiqotchilar uzoq muddatli xotiraning boshqa yollarini ham topishdi. Masalan ayrim axborotlar xotiraning ongli ishtiroki orqali orqa eshikdan uzoq muddatli xotiraga otadi. Ishchi xotirasida kop va faol ishlash qisqa muddatli xotira bosqichida uchraydi. Doktor Penfild faoliyati davomida epilepsiya kasaliga chalingan bemor miyasining qaysi qismi jarohatlanganini bilish uchun bemor miyasining qismlariga kichik elektr toklar jonatadi. Bemor ogriq sezmaydi, chunki miyada ogriq sezuvchi nervlar yuq. Shunda bemor yoshligidagi voqealarni eslayotganini aytadi.Bu doktorning hujayralarga birma-bir tegib chiqayotgani natijasi edi. Shundan keyin Penfild oz taklifini bildirdi, biz deyarli barcha malumotlarni xotiramizda saqlab qolamiz, gaplarni qayta eslash uchun turtki berishdadir deydi. Download 0.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling