Режалаштириш моделлари

ЧИСТНЗ(9%, B2 :E2, B1:E1) = 1856.25, 
2014 yil 1 iyuliga esa 
ЧИСТНЗ(9%, A2 :E2, A1:E1) = 1702.99. 
Agar boshlang’ich xarajatlar 0 ga teng (B2 = 0) bo`lsa, kelajakdagi 
daromadlarning sof joriy bahosi 2015 yilning 1 iyuliga 11856.25 ming so`mni 
tashkil qiladi. 
 

---

42 
§. IQTISODIY MASALALARNI REJALASHTIRISH MODELLARI 
 
 
1.10. UMUMUIY MA’LUMOTLAR 
 
 
Matematika (hisob) bilan bog’liq metodlarni katta samara bilan ishlab 
chiqarishga doir masalalarga tatbiq qilish mumkin. Bu metodlar maxsus ishlab 
chiqilgan va aniq matematik apparatga asoslanadi. Bunday hisoblarning matematik 
nazariyasi chiziqli programmalash masalalari deb nom olgan. 
CHiziqli programmalash chiziqli funksiyalar, tenglama va tengsizliklar 
yordamida iqtisodiy qarorlarni qabul qilish shartlarini aniqlab beradi. U etarlicha 
sodda va matematik jihatdan qat`iy shaklda mumkin bo`lgan yechimlarni 
boshqalaridan ajratib olishga, mumkin bo`lgan barcha yechimlarni tahlil qilishga 
hamda eng yaxshi, ya`ni optimal yechimning mavjud yoki vamd , pozvolyaet v 
dostatochno promavjud emasligi masalasiga bir qiymatli javob bera oladi. Agar 
optimal yechim mavjud bo`ladigan bo`lsa, u xolda chiziqli programmalash metodlari
uni topishga imkon beradi. Zarur hisob˗kitob ishlarini komp’yuterlar yordamida 
xam bajarish mumkin. 
Diqqatimiz markazida shu nazariyaga asoslangan hisoblash metodlari yotadi. 
CHiziqli programmalash nazariyasining o`zi bizga hisoblash metodlarni chuqur 
taxlil qilish uchun zarur bo`ladi. 
Ishni konkret vaziyatni taxlil qilishdan boshlaymiz. 
Vositalardan ratsional foydalanishni rejalashtirish va tahlil qilish 
(VRFRT konkret vaziyat)) 
 
«Sfera» firmasi konditer mahsulotlarini ishlab chiqarishga mo`ljalangan: bir 
necha hil pechen’e, biskvit, keks v.b. Bu firma mahsulotlarini savdo dukonlari 
tarmog’i orqali sotiladi va mahsulotlar uchun etarlicha turg’un talablar mavjud. 

---

43 
Firma mahsulotlariga bo`lgan talab mavsumga ko`ra tebranib turishi mumkin. 
Bayramoldi kunlari ehtiyoj keskin ortadi. SHuningdek, haftaning oxirgi kunlarida 
xam ehtiyoj ortishi mumkin. 
“Sfera” firmasi faoliyatini tahlil vilish uchun zarur xarakteristikalar ikki xil 
mahsulot ˗ pechen’e va biskvitlar xaqidagi ma`lumotlar bilan belgilanadi va bu 
ma`lumotlar 3˗jadvalda berilgan. Mahsulot uchun kerakli hom ashyolar A, B va 
boshqa shaharlardan olib kelinadi. Asosiy hom ashyolar (un, shakar, yog’, tuxum) 
bo`yicha shartnomalar tuzilgan. 
3˗jadval. Hom ashyo, tannarx, baxosi va tarkib xarakteristikalari. 
Hom 
ashyo turi 
O`rtacha sotib olish 
narxi (so`m kg) 
Hom ashyo 
zahirasi mavjud˗ 
ligi (kg) 
1 kg pechen’e 
tarkibi 
1 kg biskvit 
tarkibi 
Un 
7,60 
825 
0,5 
0,3 
YOg’ 
44,00 
480 
0,3 
0,06 
Tuxum 
16,00 
720 
0,18 
0,6 
SHakar 
9,20 
450 
0,2 
0,3 
Narxi qoldiq (so`m) 
43050 
21,72 
17,28 
Sotuv narxi kg so`m/kg) 
32,00 
27,00 
4˗jadval. Mehnat resurslaridan foydalanish xarakteristikalari (inson˗soat) 
Oddiy ish 
reji˗ mida 
1 
soat 
uchun ish 
haqi 
(so`m) 
Mehnat 
resurslarini 
ng haftalik 
xajmi 
(inson˗ 
soat) 
Ishdan 
tashqari 
ishlagani 
uchun 
ish xaqi 
(so`m) 
Ishdan 
tashqari 
vaqtdagi ish 
xajmining 
mavjudligi 
(soatlar) 
1 kg pechen’e 
uchun mehnat 
sarfi 
(inson 
soat) 
1 kg biskvit 
uchun mehnat 
sarfi 
(inson 
soat) 

---

44 
25,00 
200 
50,00 
100 
0,07 
0,09 
5˗jadval. Ish qurollarining samaradorligi. (1 kg mahsulot uchun soat) 
Xarajat va vaqt fondi (soat) 
Qurol turi 
Qurollarning 
xaftalik ish 
vaqti fondi 
1 kg 
Pechen’e 
1 kg 
Biskvit 

---

Xamir tayyorlash va bo`laklarga 
bo`lish 
40 
0,015 
0,006 
Tayyor mahsulotlarni pishirish 
40 
0,0075 
0,015 
6˗jadval. Hom ashyolarni tolib kelish va saqlash xarakteristikalari 
Buyurtma va olib kelish uchun sarf 
(so`m.) 
1 kg hom ashyoni saqlash narxi 
(xaftasiga so`m) 
1000 
0,35 
7˗jadval. Konditer mahsulotlariga bo`lgan ehtiyojni baxolash 
Konditer mahsulottlari turi 
Pechen’e 
Biskvitlar 
Xaftalik sotuv xajmining oldindan 
baxolash (kg) 
3000 
3000 
Firmaning ishlab chiqarishdagi mavjud cheklovlardan foydalangan xolda 
nimani o`ylab topish mumkin? Maksimal ishlab chiqarish rejasini qanday 
shakllantirish mumkin? Bunday rejaning eng tomoni nimada? Reja samaradorligini 
oshirish uchun vujudga kelgan vaziyatdan qandy chiqish lozim? 
Ishlab chiqarishdagi mavjud vaziyatni o`zgartirilsa, reja o`z samarasini saqlab 
qola oladimi? Ishlab chiqarish bilan bog’liq vaziyat yomonlashganda turg’un rejani 
aniqlash mumknmi?