Режалаштириш моделлари

VRFRT statistik xolatining tahlili. Bu vujudga kelgan (statistik) vaziyatda 
optimal ishlab chiqarish rejasini qurishga urinib ko`ramiz. Keyin bu usulni dinamik 
xolatga tatbiq etamiz. 
Bunday dinamik nafaqai bitta rejanii ishlab chiqish bilan bog’liq bo`ladi, balki
bir˗biriga muvofiqlashtirilgan ishlab chiqarish rejalarinirng yaxlit 
ketma˗ketligini shakllantirish bilan bog’liq. Navbatdagi rejani amalga avvalgi 
rejaning amalda qo`llanishi sharoitida oshiriladi va o`z navbatida keyngi reja uchun 

---

asos bo`lib xizmat qiladi. Bir˗biriga moslashtirilgan bunday rejani optimal 
shaklda qurish talab qilinadi. 
32 

---

“Sfera” firmasi uchun ishlab chiqarish rejasi ikkita son (ikki turdagi 
mahsulotlarni ishlab chiqarish xajmini ifodalovchi) orqali aniqlanadi. 
Ayrim rejalarga yo`l qo`yib bo`lmasligi mumkin, ular uchun mavjud resrslar 
etarli bo`lmaydi. Boshqalari mumkin bo`ladi, chunki ularga resurslar etarli. Ishlab 
chiqarish rejasini qurishda talabning cheklanganligini xam nazardan qochirmaslik 
lozim. 
Albatta, mumkin bo`lgan rejalar soni ko`p. Bu rejalarning har biriga tayyor 
mahsulotlarni sotishdan tushadigan tushum mavjud Masala shundaki, eng katta 
tushumni ta`minlay oladigan optimal rejani qurish talab qilinadi. 
Masalaning matematik modelini quramiz. Modelni qurish o`zgaruvchilarni 
qiritishdan boshlanadi. Bizning misolimizda bu o`zgaruvchilar ikkita va ular ikki hil 
mahsulot miqdorlarini (kg) anglatadi. Belgilashlar kiritamiz: x
1
˗ pechen’e miqdori, 
x
2
– esa biskvit miqdori. eng yaxshi (optimal) ishlab chiqarish rejasini kurish talab 
qilinadi. 
YUqoridagi 4 va 5 jadvallarda mahsulotlarni tayyorlash uchun kerak 
bo`ladigan xarajatlar va korxona ihtiyorida bo`lgan hom ashyo zahiralari keltirilgan. 
Ularning har bir satri o`ziga hos resurslar uchun tengsizliklarni shakllantirishga asos 
bo`ladi: 
0,5x1 0,3x2 825 . 
Bu tengsizlik shuni ko`rsatadiki, unning Pechen’e ishlab chiqish uchun 
umumiy sarfi x
1
, biskvit uchun sarfi esa x
2
miqdorni tashkil qiladi. Bvu miqdor 
korxona ihtiyoridagi zahirada turgan miqdordan oshib ketmasligi lozim. 
Xuddi shunday tengsizliklarni yog’, tuxum va shakar uchun xam yozish 
mumkin: 
0,3x1 0,06 x2
480, 
0,18x1 0,6x2
720, 
0,2x1 0,3x2 450. 

---

48 
33 
Mehnat xarajatlari hom ashyo xarajatlarilan farq qiladi, ammo ularni albatta 
matematik modelga kiritish talab qilinadi. Bu resurslarning cheklanganligi quyidagi 
tengsizlik orqali ifodalanadi: 
0,07 x1 0,09 x2 200. 
Ishlab chiqarish quvvatlari bilan bog’liq cheklanishlarni quyidagi 

---

43 
XULOSA 
Ushbu kurs ishi MICROSOFT OFFICE dasturlar paketi tarkibiga kirgan 
MICROSOFT EXCEL dasturi yordamida iqtisodiy masalalarni hal qilish yo’l-
yo’riqlarini o’rganish hamda iqtisodiy funksiyalarni nazariy va amaliy tomonlarini 
tahlil qilishga bag’ishlangan. 
Bizning olib brogan kuzatishlarimiz MICROSOFT EXCEL dasturidan odatda 
faqat bug’alteriya bilan bog’liq jadvalli ma’lumotlarni qayta ishlashda qo’llanmoqda 
holos. Vaholangki, ushbu dastur bir qator ilmiy masalalarni hal qilishga, bank 
amaliyotida tez-tez qo’llanadigan masalalarga ham tatbiq etilishi mumkin. 
MICROSOFT EXCEL tarkibiga kirgan bir qator funksiyalar banklarning 
oddiy mijozlariga bugungi kunda jamiyatda keng tarqalib borayotgan kredir olish, 
omonatga jamg’armalarni qo’yish kabi masalalarda qarorlar qabul qilishda yordam 
berishi mumkin. 
Qolaversa, o’ylaymizki, mazkur kurs ishi doirasida to`plangan barcha 
ma`lumotlar, qarashlar va fikrlar bundan keyingi ilmiy umumlashmalar va nazariy 
xulosalar ishlab chiqish uchun muhim asos bo`lib xizmat qilishi mumkin. 

---

44