Rejalashtirishni bozor mexanizmlari Reja: Kirish
Sanoat korxonasining biznes-rejasi
Download 36.19 Kb.
|
Rejalashtirishni bozor mexanizmlari
|
4.Sanoat korxonasining biznes-rejasi
Tadbirkorlik – korxonalar xo`jalik yuritish faoliyatining uzluksiz qismi bo`lib, foyda (daromad) olish va uni ko`paytirishga qaratilgan bo`ladi. Korxonalar hayotida u, boqibeg`amlikka berilish, turg`unlik va isrofgarchilikni inkor qilishni anglatadi. Korxona rahbari yoki mutaxassis tadbirkorlik va tashabbuskorlik «ruhiga» ega bo`lmasa, demak, u bo`sh yoki yomon xodim, xizmatda belgilangan soatlarni o`tkazib o`tiruvchi shaxs hisoblanadi. Aksincha, tadbirkorlik va tashabbuskorlik «ruhiga» ega bo`lgan mutaxassis yoki mansabdor shaxslar ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va rivojlantirish, mehnat sifatini ko`tarish va korxonaning oladigan daromadlarini ko`paytirish yo`llarini izlab topadilar. Tadbirkorlikni ko`pincha muayyan shaxsga «bog`lab qo`yadilar» hamda bu shaxsni tadbirkor yoki biznesmen deb ataydilar. Bundan tashqari bir guruh shaxslardan tashkil topuvchi jamoa tadbirkorligi ham mavjud. Bu holatni jamoa biznesi yoki jamoa tadbirkorligi deb atash mumkin. Agar yakka shaxs individual tarzda yoki kichik bir jamoa vositachilik, oldi-sotdi, maslahat va boshqa xizmatlar bilan shug`ullansa, u holda biznes-reja talab qilinmaydi. Boshqa hollarda biznes-reja yangi korxona tashkil qilish yoki biron-bir tijorat loyihasini amalga oshirish uchun mo`ljallanayotgan asoslangan xatti-harakatlarni o`z ichiga oluvchi hujjat hisoblanadi. Uning asosiy vazifasi, korxonaga o`z imkoniyatlarini baholash, bozordagi istiqbolni, zaruriy xarajatlarni aniqlash, korxona faoliyatining birinchi yillarida «suv ostidagi toshlar»ni aniqlash hamda mazkur faoliyat turining foydali yoki zararli ekanligini baholash ko`rsatkichlari yordamida hisoblashga yordam berishda deb belgilanadi. Biznes - reja doimiy hujjat bo`lib, muntazam ravishda yangilab boriladi, unga ham korxonaning ichida, ham umuman iqtisodiyotdagi sharoitlarga qarab ro`y bergan o`zgarishlar kirtiladi. Odatda har bir korxona biznes-reja tuzadi, lekin bunday hujjatlarni tayyorlash imkoniyatlari har xil bo`lishi mumkin: biznes — rejani ishlab chiqish uchun kichik firmalar konsalting tashkilotlarining mutaxassislarini jalb etishlari mumkin. Biznes - reja korxonaning muayyan bozordagi faoliyatining aniq yo`nalishini o`rganish maqsadida o`tkaziladigan tadqiqotlar va tashkiliy ishning natijasi bo`lgani munosabati bilan u quyidagilarga asoslanadi: ma`lum, tovarni ishlab chiqarish (xizmatlar ko`rsatish) ning aniq loyihasiga; yangi turdagi buyumlar yaratish yoki yangi xil xizmatlar ko`rsatishga; korxonaning zaif va kuchli tomonlarini aniqlab, boshqa korxonalardan o`ziga xos xususiyatlarini va farqlarini aniqlab olish maqsadida har tomonlama o`tkaziladigan ishlab chiqarish - xo`jalik va tijorat tahliliga; aniq vazifalarni amalga oshirish uchun qo`llaniladigan moliyaviy, texnik - iqtisodiy va tashkiliy mexanizmlarga. Biznes - reja korxonaning rivojlanish strategiyasini belgilab beradigan asosiy hujjatlardan biridir. Shu bilan birga u firma taraqqiyotining umumiy kontseptsiyasiga asoslanadi, strategiyaning iqtisodiy va moliyaviy jihatlarini bir muncha batafsil bayon etadi, aniq-tayin chora-tadbirlarni texnik-iqtisodiy jihatdan asoslab beradi. Strategiyani amalga oshirish - texnik, tashkiliy va iqtisodiy o`zgarishlarning ma`lum vaqtgacha o`zaro maxkam bog’langan butun bir tizimi sifatida tuzilgan keng investitsiya dasturlariga asoslanadi. Biznes-reja investitsion dasturning odatda bir necha yil ichida amalga oshirilishi kerak bo`lgan bir qismini o`z ichiga oladi. Korxonaning strategik faoliyatida quyidagi tartib ko`zga tashlanadi. – bosqichi. Rivojlanish kontseptsiyasini ishlab chiqish — bosqichi. Rivojlanishniig investitsion dasturi — bosqichi. O`rtacha muddatli davrga biznes — rejani tuzish - bosqichi. Biznes - rejani amalga oshirishga doir chora - tadbirlar Biznes - rejaning asosiy markazi moliyaviy resurslarni jamlashdir. Kompaniya sarmoyasini ko`paytirib borishning muhim vositasi ayni shu biznes - rejadir. Biznes - reja bo`lg`usi sheriklar bilan muzokaralar olib borilayotganda biznes -taklif uchun asos bo`lib xizmat qiladi, u korxonaning asosiy xodimlarini ishga taklif etishda katta rol’ o`ynaydi. Biznes - reja korxonaning ichki hujjati bo`libgina qolmay, balki undan investorlarni jalb qilishda ham foydalanish mumkin. Investorlar tavakkal qilib sarmoya berishdan avval loyixaning sinchiklab ishlab chiqilganiga ishonch hosil qilishlari va uning samarali ekanligidan xabardor bo`lishlari kerak. Ular sarmoya berish imkoniyatlarini ko`rib chiqish oldidan biznes - rejani o`rganib chiqishlari lozim. Bunga ko`ra biznes - rejaning hajmi 50 betdan ortmaydigan bo`lishiga harakat qilish kerak. Biznes-rejani tayyorlash natijasida «Ishni nimadan boshlash kerak?»; «Samarali ishlab chiqarishni qanday tashkil qilish lozim?» «Birinchi foyda yoki daromad qachon olinadi?», «Investorlar va kreditorlar bilan qachon hisob-kitob qilish mumkin?», «Yuzaga kelishi mumkin bo`lgan xavf-xatarni qanday kamaytirish mumkin?», «Raqobatchilar bilan ko`rashda qanday choralardan foydalanish mumkin?» kabi savollarga javob olinadi. Biznes-rejani tuzishda quyidagi shartlarga alohida e`tibor qaratish zarur: biznes-reja professional va shu bilan bir paytda sodda, bajarish uchun tushunarli va oson bo`lishi lozim; biznes-reja investor yoki boshqa manfaatdor shaxs o`ziga kerakli ma`lumotlarni qidirib topishi uchun bo`limlarga (boblarga) bo`linishi lozim; biznes-rejani tayyorlashda korxonaning bosh rahbari albatta qatnashishi shart, chunki investor, bank yoki boshqa moliya idorasi korxona rahbari qatnashmaganligi yoki boshqa shaxsga topshirilganligi haqida xabar topsa, biznes-rejaning ishonchliligiga shubha uyg`onishi mumkin; biznes-rejaning obyektiv baholanishiga erishish kerak, ya`ni unda xatolar va noto`g`ri hisob-kitoblar bo`lmasligi lozim; biznes-rejaning tarqatib yuborilmasligini nazorat qilish zarur, chunki unda biznes to`g`risidagi maxfiy ma`lumotlar joy olgan bo`ladi Strategik rejaning gorizonti. Strategik rejani ishlab chiqish istiqbollari modellar avlodlari, asbob-uskunalar va texnologik tuzilmalar avlodlarining o'zgarishi, iqtisodiy, ekologik va hududiy dinamika traektoriyasining o'zgarishi bilan bog'liq asosiy muammolarni muvaffaqiyatli hal qilish uchun etarli bo'lishi kerak. Shu nuqtai nazardan qaraganda, 20-30 yillik uzoq muddatli strategik reja optimal hisoblanadi. Shu bilan birga, uzoq muddatli maqsadlarga erishish o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan aniqroq, qisqaroq bosqichlarni (masalan, iqtisodiy tsikllarning turli bosqichlarida) talab qilishi aniq. Shu sababli, uzoq muddatli strategik reja o'rta muddatli (5-10 yil uchun) bilan birlashtiriladi, bu sizga vaqti-vaqti bilan ufqni orqaga surishga va kerak bo'lganda ustuvorliklar va umumiy ko'rsatkichlar to'plamini tuzatishga imkon beradi. Binobarin, strategik rejalashtirish, xuddi Rossiyada (SSSRda) paydo bo'lganidek, ikki bosqichli xarakterga ega bo'lib, umumiy uzoq muddatli istiqbolni batafsilroq o'rta muddatli istiqbol bilan birlashtirishi kerak. Shu ma'noda, strategik rejalashtirish doimiy va to'lqinli, chunki hayotning o'zi uzluksiz va to'lqinli. Uzoq muddatli maqsadlar, uzoq muddatli maqsadlar va ustuvorliklardan voz kechish strategik ko'rlikka, hokimiyatning "sinov va xato" usuli bilan shov-shuvli harakatlariga, strategik xatolar maqsadiga olib keladi, buning uchun mamlakat va aholi. to'lash. 3. Strategik rejalashtirish ob'ekti. Odatda, davlat strategik rejalarining ob'ekti iqtisodiyotni rivojlantirish bo'lib, uning asosiy parametrlari yalpi ichki mahsulotning o'sish sur'atlari, inflyatsiya, investitsiyalar va boshqalardir.Ammo bu erda, prognozlashda bo'lgani kabi, o'zaro bog'liqlik va o'zaro ta'sirni hisobga olgan holda tsivilizatsiyaviy yondashuv zarur. tsivilizatsiya tuzilishining barcha elementlari, uning genotipi elementlari. Iqtisodiy dinamikaning traektoriyasi, birinchi navbatda, birlamchi omillar va cheklovlarga bog'liq - demografik (aholi soni va tarkibidagi o'zgarishlar, uning sog'lig'i va ta'lim darajasi, ishsizlik va migratsiya) va tabiiy va ekologik (taraqqiyot va turmush sharoitlarini asosiy turlar bilan ta'minlash). tabiiy resurslar, atrof-muhitning ifloslanish darajasi va boshqa ekologik cheklovlar); Va. bundan tashqari, iqtisodiyotning o‘zi maqsad emas, balki faqat aholining hayot darajasi, sifati va xavfsizligini ta’minlash vositasidir; bu ham davlatning mavjudligi va faoliyatining oliy, pirovard maqsadidir. Iqtisodiy dinamika to'g'ridan-to'g'ri texnologik dinamika, uskunalarning avlodlari va texnologik naqshlarni o'zgartirish jarayonida resurslarni innovatsion va texnologik yangilash va ishlab chiqarish ustuvorliklari bilan belgilanadi. Iqtisodiyotning o'zi strategik dinamikaning ob'ekti sifatida ko'p qirrali - uni faqat YaIMning o'zgarishiga qisqartirish mumkin emas, boshqa ko'plab umumlashtiruvchi ko'rsatkichlar va jarayonlarni hisobga olish kerak - darajalarning o'zgarish tezligi va narxlar va inflyatsiya nisbati. , real daromadlarning dinamikasi va nomutanosibligi turli guruhlar aholi, sivilizatsiyalarning rivojlanish darajasi (hajmi) va yoʻnalishi, institutsional oʻzgarishlar, moliya-kredit mexanizmining faoliyati, tashqi iqtisodiy aloqalar va boshqalar fan, taʼlim, madaniyat, axloq va mafkura). Binobarin, strategik reja sivilizatsiyaning butun tuzilmasini – demografik va tabiiy-ekologik, texnologik va iqtisodiy, davlat-siyosiy va ijtimoiy-madaniy omillarni qamrab olishi kerak. Biroq, bu omillar guruhining har biriga ta'sir qilish darajasi va shakllari bir xil emas - agar ularning ba'zilari davlatning bevosita ta'siri ob'ekti bo'lsa, boshqalari (demografik, davlat-iqtisodiy, ijtimoiy-madaniy omillar guruhlari) mumkin. bir vaqtning o'zida ularning iqtisodiyotga teskari ta'sirini hisobga olgan holda faqat bilvosita ta'sir ko'rsatishi mumkin. 4. Tsikllar va inqirozlarni hisobga olish. Strategik rejalashtirishning uzoq muddatli gorizonti tsikllar fazalarida iqtisodiy, tsiklik va boshqa dinamikadagi muqarrar tebranishlarni hisobga olishni talab qiladi - o'rta muddatli (o'rtacha o'n yil) va uzoq muddatli, yarim asrlik (Kondrateff). . Keyingi inqirozning qachon kelishini oldindan baholash, uning diagnostikasi, tabiati, oqibatlari, cheklovlarini aniqlash, inqirozga qarshi dasturlarni strategik rejalashtirish tizimiga kiritish kerak. Bunday holda, vaqt va tabiatan to'liq mos kelmasligi mumkin bo'lgan ichki va tashqi tsiklik tebranishlarni hisobga olish kerak. Globallashuv va ochiqlik sharoitida iqtisodlar to'satdan paydo bo'lishi va katta zarbalar va salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Inqiroz paydo bo'lishi bilanoq ularni harakatga keltirish, kerak bo'lganda, o'rta muddatli va uzoq muddatli ko'rsatkichlar va balanslarni to'g'irlash uchun inqirozga javob berish uchun standart vositalar va usullar to'plami tayyor bo'lishi kerak. - muddatli strategik rejalar. 5. Strategik rejalarning indikativ xarakteri. Yuqorida sanab o'tilgan omillar, shuningdek bozor iqtisodiyotining aralash tabiati tufayli strategik rejalarning umumlashtiruvchi ko'rsatkichlarini (ko'rsatkichlarini) haddan tashqari yo'naltirishga, ularni haddan tashqari batafsillashtirishga yo'l qo'ymaslik kerak: "Bu shunday edi. qog'ozda silliq, lekin jarlarni unutib qo'ygan." Ko'rsatkichlar mustaqil ishlab chiqaruvchilar, xoldinglar, hududlar, munitsipalitetlar uchun yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Tanalar uchun ob'ekt ijro etuvchi hokimiyat, iqtisodiyotning davlat sektori, strategik rejaning umumlashtiruvchi ko'rsatkichlari majburiy bo'lishi kerak. Ular qonun chiqaruvchi organ tomonidan tasdiqlanishi va ularning bajarilishini hisobga olishi kerak. Aks holda, strategik reja faqat ezgu tilaklarning subjunktiv yig‘indisi, davlat mansabdor shaxslari va davlat tomonidan ishga qabul qilingan top-menejerlarning samarasizligi va mas’uliyatsizligini yashiruvchi “shimdagi bulut” bo‘lib qoladi. 6. Balans usuli. Strategik rejalar zo'ravon xayollar va ixtiyoriy intilishlar mevasi emas, balki real va amalga oshirilishi mumkin bo'lishi uchun ular resurslarning asosiy turlari (mehnat, tabiiy, energiya) bo'yicha ham uzoq muddatli muvozanat tizimiga asoslanishi kerak. , xom ashyo, moliyaviy) va ijtimoiy mahsulotni taqsimlash va ishlatishda Nobel mukofoti laureati Vasiliy Vasilyevich Leontiev tomonidan taklif qilingan va ko'p o'lchovli takror ishlab chiqarish-tsiklik makromodelida ishlab chiqilgan kirish-chiqish (kirish-chiqish) usullariga muvofiq. Strategik rejalashtirishning har bir bosqichi balans hisob-kitoblari bilan birga bo'lishi va tekshirilishi kerak. Model tizimi, shuningdek, buzilishlarning kutilmagan namoyon bo'lishida ularning omillari va oqibatlarining ko'p bosqichli hisob-kitoblarini amalga oshirishga va strategik rejalarning ko'rsatkichlari (ko'rsatkichlari) va balanslariga zarur tuzatishlarni asoslash uchun tayyor bo'lishi kerak. 7. Strategik rejalarning ko'p bosqichli xususiyati. Ijtimoiy-iqtisodiy tizim ko'p qirrali va ko'p bosqichli bo'lib, u turli sabablarga ko'ra - xalq xo'jaligi komplekslari va tarmoqlari, mintaqalar va hududlarga ko'ra bo'linadi. munitsipalitetlar, iqtisodiy tuzilmalarga ko'ra, bilan keng va tez o'sib borayotgan aloqalarga ega xorijiy davlatlar, jahon bozori. Shu sababli, turli sub'ektlar va ierarxik darajalarning strategik rejalarini muvofiqlashtirish tamoyillariga asoslangan mexanizm kerak: federal, mintaqaviy va shahar; milliy va xalqaro; davlat va korporativ va boshqalar.. strategik rejani ishlab chiqishda ham, uni amalga oshirishda ham manfaatlarni ko'p qirrali muvofiqlashtirish amalga oshirilishi kerak. Bizga bu jarayonning ochiqligi kerak; yaqinlik noprofessionallar yoki o'z g'arazli manfaatlarini ko'zlayotgan amaldorlar va tadbirkorlar qo'liga o'ynaydi. 8. Strategik rejalashtirishning professionalligi. Strategik rejalashtirishning yuqoridagi xarakterli xususiyatlaridan ko'rinib turibdiki, unga yuqori toifali mutaxassislar jalb qilinishi kerak. Noprofessionallik, ijrochilar va qaror qabul qiluvchilarning (qaror qabul qiluvchilarning) strategik fikrlash, ilmiy tayyorgarlik va kasbiy mahoratning etishmasligi katta, ba'zan hatto fojiali xatolar va noto'g'ri hisoblar. I.Krilovning ogohlantirishi esimga tushdi: “Muammo shundaki, piroglarni etikdo‘z pishirsa, etiklarni esa piyoda pishirsa”. Davlat xizmatchilari (ayniqsa, yuqori martabali) hamda fan, san’at, strategik rejalashtirish bo‘yicha top-menejerlarni tayyorlash, qayta tayyorlash, malaka oshirish, stajirovka o‘tash, uzluksiz masofaviy ta’limni ta’minlash zarur. Xulosa Rejalashtirish – qaror qabul qilishning uzluksiz bir jarayoni bo’lib, bu jarayon davomida korxona faoliyati va rivojlanishining maqsad va vazifalari atrofda ro’y berayotgan o’zgarishlarni inobatga olgan holda vaqt bo’yicha aniqlanadi va belgilanadi hamda ularni amalga oshirish uchun resurslar aniqlanadi. Mazmuniga ko’ra, rejalashtirish texnik-iqtisodiy va tezkor-ishlab chiqarish turlariga bo’linadi.Texnik-iqtisodiy rejalashtirish korxona faoliyatining barcha (iqtisodiy, texnik, ijtimoiy va hokazo) jihatlarini qamrab oluvchi rejalashtirish turi bo’lib, asosan bir yilga mo’ljallangan iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish rejasi shaklida amalga oshiriladi. Mazkur rejalashtirish turining soddalashtirilgan ko’rinishi ko’pincha korxona faoliyatining yillik rejasi deb ataladi.Tezkor-ishlab chiqarish rejalashtirish texnik-iqtisodiy rejalashtirishning davomi bo’lib, korxona faoliyati yillik rejasini yanada qisqaroq muddatga - sutka, o’n kunlik, oyga bo’lib muayyanlashtirish bilan tavsiflanadi. Tezkor-ishlab chiqarish rejalashtirish-kalendar rejalashtirish va dispetcherlashdan iborat bo’ladi.Kalendar rejalashtirishda korxona yillik rejasida va birinchi o’rinda ishlab chiqarish dasturi(mahsulot tayyorlash rejasi)ni o’n kunlik, hafta, kun va smena bo’yicha aniqlashtirish hamda bu ko’rsatkichlarni bajaruvchilarga o’tkazish ko’zda tutilgan.Dispetcherlashtirish oylik, o’n kunlik, kunlik sutka-smenalik rejalarni bajarishni tezkor boshqarishda ifodalanadi. Foydalanilgan adabiyotlar Kruz, Chimal Xaver (2019). Ma'muriy jarayon: rejalashtirish, tashkil etish, yo'nalish va nazorat. Qayta tiklandi: gestioolis.com Ernandes, S. (2018). Fikrlash, jarayon, strategiya va avangard boshqaruvi. Meksika. McGraw-Hill Interamericana. Molina, Dafne (2017). Rejalashtirish va uning ma'muriy jarayon doirasidagi xususiyatlari. Qayta tiklandi: grandespymes.com.ar San, Luis (2019). Rejalashtirish bosqichlari. Qayta tiklandi: admluisfernando.blogspot.com Sanches, Isaak (2018). Rejalashtirish Qayta tiklandi: adminteso1.blogspot.com Sanches, Romina (2017). Quduq nazorati boshqaruvi uchun kadrlar tayyorlash korxonalarida ma'muriy rejalashtirish jarayoni. Qayta tiklandi: nashrlar.urbe.edu Barselona universiteti. Rejalashtirish bosqichidagi 5 ta asosiy qadam. O'tkazib yuborilgan: obs-edu.com Download 36.19 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|