Reje: I. Kirisiw II. Tiykar ģı bólim ximiya sanaatınıń róli hám áhmiyeti Ózbekstan Respublikasınıń ximiya sanaatı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń ximiya sanaatı III. Juwmaqlaw h ám usınıslar IV. Paydalanılģan ádebiyatlar hám internet


Download 0.66 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/6
Sana16.06.2023
Hajmi0.66 Mb.
#1506533
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Ximiya sanaatınıń róli hám áhmiyeti SALIYEVA GULSARA

JUWMAQLAW H
ÁM USINISLAR 
 
Kóplegen ekologik máseleler milliy ekonomikanı ximiyalıqlastırıw menen 
baylanıslı. Ekonomikanıń túrli tarawlarında ximiyalıq processlerdiń kóp kólemde 
isleniwi atmosferaǵa, shıǵındı suwģa hám tábiyiy ortalıq ushın qáwipli 
shıǵındılarǵa úlken muǵdardaǵı shıǵındılardı keltirip shıǵaradı. Olardıń dárekleri, 
birinshi náwbette, ıssılıq elektr stanciyaları, metallurgiya kárxanaları, avtomobil 
transportı bolıp tabıladı. Ximiya sanaatınıń ózi ulıwma shıǵındılar hám aģar suwdı 
sezilerli dárejede kem islep shıǵaradı. Tek ximiyalıq kárxanalardıń úlken 
koncentraciyası oraylarında, ásirese qalalarda, qáwipli konsentraciyalarda 
ximiyalıq shıǵındılardıń róli asadı. 
Ximiya sanaatınıń kóplegen ónimlerin islep shıǵarıw salasında da, kúndelik 
turmısda da qadaǵalawsız isletiw yamasa nadurıs isletiw júdá úlken qáwip bolıp 
esaplanadı. Bul xalıqtıń ekologik sawatlı adamnıo azlıģı hám átirap-ortalıqtı 
qorǵaw boyınsha arnawlı ilajlardıń joq ekenligi menen baylanıslı. Bunday 
qaǵıydabuzarlıqlardıń tarawları, basqa maqsetler ushın ximiyalıq elementlerden 
paydalanıw keń — antibiotiklardan ruxsatsız paydalanıw, haywanlardıń ósiw 
gormonlarinan paydalanıw, ósimliklerdi qorǵaw ximiyalıq elementlerı (olar 
dúnyada 6 million tonnaǵa, i. e.planetanıń hár bir xalqı ushın 1 kg). Polimer 
materiallardıń shıǵındıları júdá úlken. AQSHta hár jılı 18 milliard plastik 
butilkalar ısırap etiledi, Belgiyada xalıq jan basına 300 kg plastmassa islep 
shiǵarıladı, olardıń úlken bólegi konteyner formasında da shıǵındılarǵa ketedi. 
Azot, kislorod, geliy, vodorod, argon hám basqalar sıyaqlı hár qıylı gazlar 
qospası., hawa retinde belgili. Atmosfera háreketleri bul gazlerdıń birdeyligin 
saqlaydı. Shıģındilardı hám qazilma janar maylardı qosıw, avtomobil shıǵındıları, 
qurılıs hám buzıw, shıǵındılar, shıǵındıxanalar hám basqa kóplegen faktorlar 
hawanıń birdeyligine tosqınlıq jasawı múmkin. Bul gazlardıń dárejesi kerekli 
shegaradan asıp ketkende, hawa pataslanadı jáne bul hawanıń pataslanıwı dep 


25 
ataladı. Hawanıń pataslanıwın qanday kemeytiwdi talqılawdıń kóplegen usılları 
bar. Hár jılı millionlap adamlar hawanıń pataslanıwı sebepli dúnyadan ótedi. Biz 
hár kúni dem alıp atırǵan hawada kóplegen uwlı zatlı hám qáwipli pataslantıratuǵın 
elementlar bar. Hawanıń pataslanıwın kemeytiw ushın hámme juwapker bolıwı 
kerek.
1.J
ámiyetlik transporttan paydalanıw 
2.Elektrikal
ı avtomobillerden paydalanıw 
3. Ba
ģlar payda qılıw 
4.Elektr to
ģınan tejemli paydalanıw 
5.Quyashl
ı energiyadan paydalaniw 
6.Qayta isleniwge bolatu
ģın ónimlerden paydalanıw 

Download 0.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling