Reje: I. Kirisiw. II. Tiykarģi bólim

Reje:
I.Kirisiw.
II.Tiykarģi bólim.
2.1. Qaraqalpaqstan AO niń administrativlik dúzilisi.
2.2. Qaraqalpaqstan sovet hákimiyatı dáwirinde.
III.Juwmaq.
IV.Paydalanilģan ádebiyatlar.

I.Kirisiw.
Orta Aziya hám Qazaqstan aymaģinda jasawshi xaliqlardi bólip Sovetlik milliy mámleketler dúziw haqqindaģi pikirdi orayliq hám úlkedegi evropaliq basshilar payda etip, olar milliy shegaralaw máselesinde qatań siyasat júrgizdi. Milliy shegaralaw nátiyjesinde Orayliq Aziyada Ózbekstan, Qazaqstan, Túrkmenistan hám Qirģizstan respublikalari dúzilip atirģan waqitta Qaraqalpaqstan Avtonomiyali oblastin dúziw ushin gúres baslandi. Onda Allayar Dosnazarov basshiliģindaģi járdemshi komissiya aytarliqtay jumis isledi. 1924-jili 14-oktyabrdegi Sovetlerdiń Pútkil Awqamliq Orayliq Atqariw Komitetiniń ekinshi sessiyasi Túrkstan Orayliq Atqariw Komitetiniń milliy shegaralaw haqqindaģi qararin bir qatar ózgerisler menen tastiyiqladi. Bul sessiyada milliy shegaralaw komissiyasiniń qaraqalpaq boyinsha járdemshi komissiyasiniń basliģi A.Dosnazarov shiģip sóyledi hám ol qaraqalpaqlar da tatarlar hám basqa xaliqlar siyaqli óz ana tili hám mádeniyatina iye xaliq ekenin dálilledi. Oniń sóylegen sózlerin qazaqtiń danishpan jaziwshi-shayiri S.Seyfulin russhaģa awdarip turdi. A.Dosnazarov haqqinda Qaraqalpaqstan xaliq shayiri A. Muwsaevtiń sol jillarda jazģan «Bola basladi» degen qosiģinda minaday qatarlar bar:
Óz milletim deyip Qaraqalpaqti,
Bir bolsin dep arjaq penen berjaqti,
Ulli Dosnazardiń Allayari,
Máskew májilisine bara basladi.
Solay etip, kóp tartis hám qiyinshiliqlardan keyin Awqamliq oray Qazaqstan quramina kiretuģin Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatin dúziwge qarar etti hám Revolyuciyaliq Komiteti Revkomi dúzildi. Oniń basliģi bolip A.Dosnazarov tastiyiqlanip, ol shólkemlestiriw byurosi juwapli sekretari dep ataldi. Bul xabar wálayattiń barliq qalalarina jetti hám Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatiniń shólkemlestiriw siezdin ótkeriw ushin tayarliq mapazi baslandi. 1925-jili 12-19-fevral araliģinda Tórtkúl qalasinda Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatiniń birinshi shólkemlestiriw siezdi boldi. Onda Qazaqstan ASSRi quraminda Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatiniń dúzilgenligi haqqinda «Deklaraciya» daģazalandi. Siezdde Qaraqalpaqstan avtonomiyali wálayatiniń Atqariw Komiteti hám Sovetlerdiń Pútkil Qazaqstan V siezdine 54 adamnan ibarat delegatlar saylandi. Atqariw Komitetiniń quramina A.Dosnazarov, Á.Qudabaev, I.Bekimbetov, Q.Áwezov, E.Kojurov, J.Atashev hám basqalar kirdi. Atqariw komitetiniń basliģi bolip Á.Qudabaev, al basliqtiń orinbasarlari bolip A.Áyteshov hám T.Nepesovlar tastiyiqlandi. Shólkemlestiriw byurosiniń basliģi A.Dosnazarov Atqariw Komitet Prezidiuminiń aģzaliģina saylandi. 1925-jili 15-19-aprel kúnleri Qizil Orda qalasinda bolip ótken pútkil Qazaqstan Sovetleriniń V siezdi Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatin Qazaqstan quramina qabil etiw haqqinda qarar shiģardi. Bul qarar 1925-jili 1 mayda Sovetlerdiń pútkil Awqamliq XII siezdinde tastiyiqlandi.