Reje: I. Kirisiw. II. Tiykarģi bólim

2.1. Qaraqalpaqstan AO niń administrativlik dúzilisi.
Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayati Tórtkúl, Shimbay, Xojeli hám Qońirat okruglerinen ibarat bolip, oniń aymaģi 160 miń kv.km. edi. 1926-jilģi xaliqtiń esabin aliwdiń maģliwmatlarina muwapiq wálayat xalqiniń 38,1% qaraqalpaqlar, 28,5% qazaqlar, 27,6% ózbekler, 3,2% túrkmenler hám 2,7% basqa xaliqlar wákilleri edi. Wálayatta Oraylastirilģan partiyaliq ústemlikti iske asiiriw hám oni bekkemlew ushin tiyisli ilajlar kórildi. 1925-jil 19-23-oktyabr araliģinda Tórtkúlde birinshi Qaraqalpaqstan wálayatliq partiya konferenciyasi bolip onda wálayatliq partiya komitetiniń basqariw organlarin hám Qazaqstan wálayatliq partiya konferenciyasina delegatlar sayladi. Solay etip, Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatinda Oraylasqan bir partiyaliq ústemlik dúzildi. Qaraqalpaqstan Avtonomiyali wálayatiniń huqiqiy statusi 1926-jildiń 12-noyabrinde Qazaqstan ASSR Orayliq Atqariw komitetiniń Prezidiumi tárepinen bekitildi. Mámleketti basqariw isi Qaraqalpaqstanda kóp jillarģa shekem, yaģniy Konstituciya qabil etilgenge shekem usi Rejege tiykarlanip alip barildi. Bul rejede qaraqalpaq tili birinshi mártebe mámleketlik til dep járiyalandi. Solay etip, dáryaniń oń hám sol tárepinde jaylasqan qaraqalpaq jerleri qosilip, kóp milletli bir mámleket – Qaraqalpaqstan Avtonomiyali walayat payda boldi. Qaraqalpaq xalqiniń mámleketshiligi tiklendi. Xalqimizdiń bul ármani sovet xúkimetiniń erki menen emes, al el azamatlariniń úlken kúsh saliwiniń nátiyjesinde iske asti. Bul gúreste, ásirese Allayar Dosnazarovtiń ismi birinshi orinda turadi.
Awil xojalaģi hám diyqanlardi talaw siyasati.
Qaraqalpaqstan avtonomiyali wálayati dúzilgennen sońģi jillari jańa ekonomikaliq siyasattiń biykarlaniw hám totalitarliq dúzimniń qáliplesiw dáwiri boldi. Qaraqalpaqstanda da jeke menshikke qarsi sovet hákimiyatiniń ilajlari, ásirese, awil xojaliģinda keskinlesti. Egislik jerlerdiń ádewir bólegi ele jeke menshik edi. Buģan xaliq ásirler dawaminda úyrenisip ketken edi. Haqiyqatinda, xaliq ushin basli másele jeke menshikti joq etiw emes, al patsha Rossiyasiniń koloniyaliq ayawsiz eziwshiligin saplastiriw edi. Biraq sovet húkimeti óziniń agrar siyasatin bunnan pútkilley basqasha júrgize basladi, atap aytqanda, diyqanlardi bay hám jarli dep bólip, awildaģi bir topar xaliqti (jarlilardi) ekinshi bir toparģa (qurģin xojaliqlarģa) qarsi qoyiwģa barinsha háreket etti. Hátteki, qurģin xojaliqlardi, ásirese ruwxaniy hám ulamalardi xaliq dushpani, dep xaliqqa túsindirdi. Qazaqstan Orayliq Atqariw Komitetiniń 1926-jil 20-maydaģi qararina muwapiq Qaraqalpaqstanda jerlerdi esapqa aliw mapazi baslandi. Bul mapaz Orta Aziyaniń basqa wálayatlarindaģi siyaqli jersuw reformasi dep atalmaģani menen soniń mánisin bildiretuģin edi. 1926-jili baslanģan jerlerdi esapqa aliw mapazi 1927-jildan baslap keń en jaydi. Bul mapazdiń bes jilliq jobasi tastiyiqlanip, ol barliq okruglerde júrgizile basladi. Jerlerdi esapqa aliw mapazinda, ásirese, jeke menshik jerlerdiń iyelerine qisim jasaw baslandi.Jer ólshew mapazi awil xalqiniń, ásirese qurģin diyqanlar menen ruwxaniylardiń keskin qarama-qarsiliģi jaģdayinda boldi, sebebi diyqanlar ózleriniń neshe ásirlerden berli dawam etip kiyatšrģan jer qatnasiqlariniń buziliwina qarsi edi. Sonliqtan sovet húkimetiniń agrar siyasati, hátteki, qan tógiw jaģdayina da alip bardi. Solay etip, sovetlik agrar siyasat kem-kemnen kúsheyip bardi. Oraydiń kulaklardi klass retinde saplastiriw haqqindaģi kórsetpesine muwapiq, 1928-jili 17-avgustta Qazaqstan Orayliq Atqariw Komiteti «Baylardiń jerlerin hám múliklerin konfiskaciyalaw haqqinda» arnawli dekret shiģardi. Bunnan keyin Qaraqalpaqstanda qurģin xojaliqlar menen ruwxaniylardiń jerlerin hám mal-múliklerin konfiskaciyalaw baslandi. Álbette, bul siyasat diyqanlardi tonawdan basqa hesh nárse emes edi. Bundaģi tiykarģi maqseti diyqan xojaliqlarinda dástúrli jer-suw qatnaslardi joq etip, kolxozlastiriwģa ótiw edi.