Reje Kirisiw Balıqtın’ o’siwi Tiykarg'ı bólim a

Tema:Ósiw dawirinde baliardiń morfologiyaliq ózgerisleri.Balıqlardaģı orginlardiń rawajlaniwi.


Reje
Kirisiw
Balıqtın’ o’siwi
Tiykarg'ı bólim
a)Balıqtın’ o’mirinin’ uzınlıg’ı.
b)Balıqlardın’ jası
Jumaqlawshi bólim
Paydalanilg'an a'debiyatlar


Balıqtın’ o’siwi. O’siw dep balıqtın’ bir jılda uzınlıqqa h’a’m massag’a qosqan ulesine aytıladı. Balıqtın’ o’siwi ıssı qanlı h’aywanlarg’a qarag’anda o’mirinin’ aqırına deyin toqtamaydı. Su’t emiziwshilerde, quslarda, o’siw jınısıy jaqtan pisip jetilgennen keyin o’siw toqtaydı yamasa toqtawg’a jaqınlasadı. Biraqta balıqlarda o’siw jınısıy jaqtan pisip jetilgenen h’a’m birinshi ma’rtebe uwıldırıq shashqannan son’ bir qansha pa’seyin’kireydi. O’siw tezligi balıqlarda abiotik, biotik jayg’daylarg’a baylanıslı jay h’a’m tez pa’t penen baradı.
Geypara balıqlardın’ erkegi urg’ashısına qarag’anda jay o’sedi h’a’m turpı kishirek boladı (ılaqa, bıchoktan basqası). Chexonlarda samkanın’ erjetkenleri erkegine qarag’anda 1,5-2 ma’rtebe tez o’sedi t.b. Sıla balıg’ı jazdın’ ıssı ku’nlerinde jay gu’zge qaray tez o’sedi.
Balıqtın’ o’siwine h’a’r tu’rli faktorlardın’ ta’siri. Bul sırtqı ortalıqtın’: 5 ⁰ jaqtılıq, gaz rejimi, suwdag’ı tiri organizimler, suwdın’ tıg’ızlıg’ı, awqatlıq organizmlerdin’ an’sat uslanıw da’rejesi balıqtın’ o’siwine tikkeley ta’sir etedi. Aqshabaq evropada-arqa jaqtag’ılarına qarag’anda tu’slik ta’repinde jaqsı o’sedi. Sebebi ıssıraq jıl boyında awqatlanıw uzaqqa sozıladı. G. Nikolskiydin’ (1974) ko’rsetiwinshe sazan Balxashta awqat organizmleri az bolg’anlıqtan basqa jerlerdegi sazang’a qarag’anda jaman o’sedi. L.S. Bergtin’ ko’rsetiwinshe semga 2-3 jastan keyin ten’izge tu’skennen son’ 4-5-6 jaslarında balıq penen awqatlanıp tez o’sedi.
Balıqtın’ o’mirinin’ uzınlıg’ı. Bul ko’rsetkish balıqlarda h’a’rqıylı Afrikadag’ı, Tu’slik Amerikadag’ı karp tislilerdin’ ua’killeri 2-3 ayday akulalar, kalugalar 100 jılg’a deyin jasaydı. Shortan, sazan, ılaqa, paltus 30-jılg’a deyin jasaydı.
Balıqlardın’ jasın qabırshag’ı basqada su’yekleri arqalı, olardın’ jıllıq do’n’gleklerine tiykarlanıp anıqlanadı.



Su’yekli balıqlardın’ gewdesinin’ forması h’a’r tu’rli boladı. Sazannın’ u’stin’gi en’se bo’limi qaptal ta’repinen bir qansha qısılıp du’mpik sıyaqlı bu’rtik payda bolg’an. Denenin’ qalgan bo’limi quyrıq bo’liminin’ aldın’g’ı shegarasına shekem bir qıylı ken’islikte bolıp, keyin a’ste tarayadı h’a’m quyrıq bo’limine aylanadı. Basının’ eki qaptal ta’repinde sag’aq qaqpaqları jaylasqan bolıp olardın’ keyingi ta’repleri bas penen dene bo’limleri ortasındag’ı shegara bolıp esaplanadı. Arqa shıg’arıw tesigi arqa bo’liminin’ aldıng’ı shegarası bolıp esaplanadı. Arqa shıg’arıw (anal) tesiginin’ tuwrıdan-tuwrı arka ta’repinde ornalasqan sidik jınıs organı sorıg’ıshta jınısıy tesigi, onın’ kasında sidik jınıs tesigi ashıladı. Ko’kirek jup qalashları barlıq balıqlardag’ıg’a uqsas gewdenin’ eki qaptalında sag’aq jarıqları arqasında, qursaq jup kalashları bolsa dene bo’liminin’ karın ortasında jaylasqan. Taq kalashları biriewden: olar arqa, kuyrıq h’a’m arqa shıg’arıw (anal) qalashlarınan ibarat. Arqa h’a’m anal qalashlarının’ aldında tisi birewden kattı su’yek nurları boladı. Sazannın’ denesi sargısh altın sıyaklı su’yek qabırshaqları menen qaplang’an.