Reje Kirisiw. Tiykargi bolim

Xızmetkerler iskerlik koleminin keńeytiriliwi.

Iskerlik kolamining keńeytiriliwi — shólkemde wazıypa bólistiriwde, pútkil jumıs xızmetleri ushın xizmetkerlerdiń moynına juklenetuǵın juwapkershilik. XX ásirdiń baslarında kem maman jumısshılardıń málim yonalishda qánigeliklashtirilishi talay nátiyjeli bolǵan bolsada, házirgi kúnde onıń hesh qanday áhmiyeti qalmadı. Birinshiden, jumıstıń texnikalıq tárepin administraciyadan kora jaqsılaw biletuǵın, jáne de maǵlıwmatlı bolǵan adamlar qaniqtirmay qalǵan. Ekinshiden, ilgeri insan tárepinen atqarılatuǵın birpara qánigelestirilgen wazıypalar, házir mashinalar járdeminde atqarılıp atır. Áne sonday ozgarishlar aldında kopgina kompaniyalar jumıstı shólkemlestiriwdiń jańa usılların engiziw arqalı miynet ónimliligin asırmoqdalar. Bunday qayta shólkemlestiriwdiń bir túri — bul jumısshılardıń iskerlik kolamini keńeytiw, yaǵnıy bunda, jumıstıń arnawlı qánigeliklashtirilishi kem bolib, xizmetkerlerge, olar az jumıs jaylarınıń ulıwma quramda áhmiyetli ekenligin sezim etetuǵın, juwapkershilikli hám zárúrli wazıypalar tapsırıladı. Mısalı, Livoniyadagi (Michigan shtatı ) ―kadillaklar‖ islep shıǵaratuǵın kárxana basshıları, zerikarli jumıstı qızıqlına aylandırıw ushın ―jamoa kúshi‖dan paydalandılar. Jumısshılarǵa jańa kásiplerdi iyelep, jáne de koproq dáramat tabıw hám sol tiykarda, az qánigeliklerin keńeytiw ushın qızıqtırıw múmkinshilikleri berildi. Hár háptede bolib otadigan jıynalıslarda bolsa bul ―komandalar kárxana jumısı boyınsha iyelegen bilimlerin, ilgeri tek administraciya tárepinen sheshiletuǵın tarawlar daǵı mashqalalardi tarqatıp alıwda da qollash múmkinshiligine iye boldilar. Sperrouz Poynt (Merilend shtatı ) qalasındaǵı ―Batlehem Still‖ zavodında iskerlik kolami keńeytirilishining ozgacha usılın qollashdi. Háptede bir ret pútkil kárxana jumısshılarına metall óndiriske tásir etetuǵın ekonomikalıq kúshlerdi talshıq ańǵarıwǵa járdem beretuǵın maǵlıwmatlar tarqatıladı. Bunnan tısqarı, yonalishdagi operatorlarǵa, waqtı -waqtı menen ―Batlehem Still óniminiń qarıydarlarınan xabar alıp turıw wazıypası beriledi.
Jumısshılardan biri: ―Endi biz ne islep shıǵarayotganimizni bilamiz, ilgeri bolsa biz tek polat quyılıwdı bilar edik tek,- dep gápirdi. Jumıstıń qolay grafigi. Jumıstıń qolay grafigi — jumısshı -xızmetkerler jumıs bası hám juwmaǵın ǵárezsiz belgiley alatuǵın jumıs tártibi. Miynet resurslariniń ozgarishi menen insanlar turmıs tárizi hám mútajlikleri de ozgarib qaldı. Islep atirǵan er-hayallar, perzentleri az waqtında mektepke yamasa bala baǵıwshı aldına, azları bolsa jumısqa etip barıwları ushın anıqlıq mojizalarini júz etisleri kerek. Telekommunikatsiya hám úy ofislari. Telekommunikatsiya — úy sharayatında ofisga jalǵanǵan telefon, kompyuter modemi hám faks arqalı jumıs júrgiziw. Xalıq tıǵız jaylasqan qalalarda azandaki ―tigiz waqıtta jumısqa etip barıw — ogir hám chidab bolmaydigan sınaq bolıp tabıladı. Bul waqtın úyde, oraylıq ofisga kompyuter arqalı jalǵanǵan halda, ónimlilew otkazish múmkin. Telekommunikatsiyanıń kopgina abzallıqları bar: xızmetkerdiń jumıs ónimliligi 15-20 % ga asadı, ofisni saqlaw ushın ketetuǵın mablaglar anaǵurlım qisqaradı, firmadan ketib qalıwı múmkin bolǵan xızmetker saqlanadı, mayıplar miynetinen paydalanıw jeńillestiriledi.
Jumıs waqtıniń qısqarıwı hám wazıypa daǵı o„rindoshlik. Jumıs waqtıni qısqartirilishi — kerekli muǵdarda mıynet haqı tolanishining tómenlep, jumıs háptesiniń kishreyiwi, yaǵnıy isten bo‗shatish halların kemeytiw usıllarınan biri. wazıypa muǵdarınıń bo‗linishi (orindoshlik) — bir jumıs jayındaǵı tolıq jumıs waqtıniń, qolaylıq ushın, eki xizmetkerge bolib beriliwi. Házirgi kúnde, wazıypa daǵı orindoshlik usılı menshikli biznesten kora, mámleket mákemeleri hám joqarı oquv orınlarında keń tarqalǵan. 1984-jılda, federal mámleket xizmetkerleriniń qaǵıydaında bul ―qurol ga dáslepki bar bólek paragraph ajıratılǵan edi. Basqa tarawlarda bul usıldıń tarqalıwı baqlanbaydı. Jumısshılardıń xızmet sheńberin keńeytiwdiń tiykarǵı usılı - az-ozini basqarıwǵa tiykarlanǵan jumısshı komandaların qáliplestiriw. Bunday komandalar, az wazıypasın ozi belgiley alatuǵın, olardı sheshiw yolida jańa sheshimler tapa alatuǵın, az jumısın ozi basqara alatuǵın xizmetkerlerden ibarat gruppalardan tashkil tapqan. Áne sol usıldan paydalanatuǵın kompaniyalarda otkazilgan sorovlar sonı tastıyıqladiki, bunday komandalar túrli jallar menen shólkemlestirilip, olardaǵı xizmetkerler sanı 6 dan 32 ge shekem baladı. Usı komandalardıń tabıslı jumısı sebepli jumısshı kúshine ketetuǵın ǵárejetler muǵdarı azayıp, miynet ónimliligi asqan, ónim sapası hám jumısshılardıń ruwxıy sezimi kotarilgan. Bul usıldı qollashdagi tiykarǵı qıyınshılıqlar usı sistemadan paydalana bilmew, jumısshılardıń administraciyaǵa isenimsizligi hám menejerlerdiń qarsılıǵı menen baylanıslı bolıwı múmkin.

4.