Relyef. Relyef hosil qiluvchi omillar
Download 300.7 Kb. Pdf ko'rish
|
3ZRsNy1OinM8m--6sDB4L-ktPagsElLZ
|
Relyef. Relyef hosil qiluvchi omillar Burmalanish bosqichlari davomida Yer yuzasidagi asosiy relyef shakllari hosil bo‘lgan. Yer yuzasi relyefi. Yer yuzasi bir xil tekis bo‘lmasdan u materik va okeanlardan tashkil topgan. Materiklar o‘z navbatida botiqlardan, pasttekisliklardan, tekisliklardan, qir va yassi tog‘lardan, baland tog‘lardan iborat. Okeanlar cho6kmalardan, yer yoriqlaridan, suv osti tog‘laridan tashkil topgan. Yer yuzasining ana shu tekis bo‘lmagan yuzasini, ya’ni yer po‘stidagi past-balandliklar yig‘indisiga relyef (fransuzcha-relltef do‘ngliq chaqiq joy) deb aytiladi. Yer yuzasi relyefi yerning tashqi va ichki dinamik jarayonlarini, ya’ni tashqi va ichki kuchlaming o‘zaro ta‘siri va aloqasi hosilasidir. Yer yuzasi relyefining vujudga kelishida unga ta‘sir etuvchi endogen va ekzogen jarayonlaming ahamiyati katta. Yerning ichki qismida sodir bo‘ladigan jarayonlar, ya’ni оЧа qizigan, plastik holdagi modda - magmaning kuchli bosim va energiya ta’sirida yuqoriga ko6tarilishi natijasida vujudga keladigan tektonik harakatlar bilan bog6liq bo6lgan tog6 hosil bo6lishi, vulqonlaming otilishi, zilzila kabilar yerning ichki dinamik jarayoni yoki endogen kuchlar deb yuritiladi. Atmosfera, gidrosfera va biosfera unsurlarining o‘zaro aloqasi ta’sirida yer yuzasi relyefining shakllanishiga ta’sir etuvchi tashqi kuchlami bir nom bilan Yerning tashqi dinamik jarayoni yoki ekzogen kuchlar deb yuritiladi Yer yuzasi relyefini shakllantiruvchi bu ikki kuch bir-biriga qarama-qarshi bo‘lsada, lekin ular doimo aloqada bo'ladi. Chunki endogen kuch ta’sirida gorizontal holda yotgan jinslari burmalanib, Yerda tog4 tizmalari, botiqlar, yer yoriqlarini hosil qilsa, aksincha, ekzogen kuchlar ta’sirida o‘sha tog6 tizmalari yemiriladi, yassilanadi, tekislanadi, nuragan jinslar esa botiqlarga olib kelib yotqiziladi. Natijada baland tog6lar o6mida yassi tog6lar, botiqlar o6mida tekisliklar vujudga keladi. Agar yeming endogen kuchlari bo‘lmaganda u holda tashqi kuchlar ta’sirida yer yuzasi yemirilib (nurab), sayyoramiz tekislanib, yassilanib qolardi. Download 300.7 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|