Rentgen apparati

RENTGEN APPARATI
Rentgen apparati – rentgen nurlarit hosil qilish va ulardan foydalanish uchun moʻljallangan qurilma.
Rentgen apparati rentgenodiagnostika, rentgenoterapiya va rentgen analizida ishlatiladigan turlarga boʻlinadi. Rentgen apparatining muqim (rentgen kabinetlarida, lab. va boshqa(lar) maxsus xonlarda ishlaydigan va boshqa(lar)) va koʻchma (koʻlda olib yuriladigan) xillari boʻladi.
Rentgen apparati rentgen trubkasi, transformator va toʻgʻrilagichdan, rentgen apparatini boshqarish va nazorat qilish pulti, oʻrganiladigan obyekt va rentgen trubkasi oʻrnatiladigan shtativdan iborat.
Rentgen trubkasi elektrovakuum asbob; unda rentgen nurlari hosil qilinadi. Asosiy qismlari: anod (rentgen nurlari manbai), katod (elektronlar manbai) va qobiq (kolba). Anodga yuqori kuchlanish brilganda anod sirtida tezlashgan elektronlar oqimi tufayli bombardimon sodir boʻladi.
Hosil boʻlgan kinetik energiyaning bir qismi rentgen nurlariga, koʻp qismi issiqlik energiyasiga aylanadi. R.A. ishlayotganda xavfsizlikni taʼminlash uchun yuqori kuchlanish ostidagi qismlari muhofaza qilib qoʻyiladi, signalizatsiya tizimi boʻladi; Qurilmaning baʼzi qismlari va apparat oʻrnatilgan xona blokirovka qilinadi, rentgen nurlaridan himoya qilish vositalaridan foydalaniladi.
Tibbiyotda rentgen apparati yordamida aʼzolarni koʻrish, suratini olishdan tashqari, flyuorogrfiya oʻtkazish mumkin. Muqim R. a. ga aʼzolarni kavatma-kavat kuzatish (tomografiya), yurak va qon tomirlarini kontrast tekshirish (antiografiya) uchun alohida moslamalar oʻrnatiladi.
Qurilmadagi elektron-optik oʻzgartirgich tekshirilayotgan obyektdagi eng mayda aʼzo va boshqa(lar)ni ham koʻrish, uni kinoga olish hamda televizion yoʻl bilan kuzatish imkonini beradi.
Rentgen nurlanishi yoki kamroq tarqalgan rentgen nurlanishi yuqori energiyali elektromagnit nurlanishning kirib boruvchi shaklidir. Ko'pgina rentgen nurlarining to'lqin uzunligi 10 dan iborat nanometrdan 10 gacha pikometrlar, 30 diapazonidagi chastotalarga mos keladi petahertz 30 gacha ekzagerts ( 3×10¹⁶ Hz dan 3×10¹⁹ Hz ) va 124 diapazondagi energiyalar keV dan 145 gacha eV, mos ravishda. X-nurlarining to'lqin uzunliklari UV nurlarinikidan qisqaroq va odatda gamma nurlarinikidan uzunroqdir. Ko'pgina tillarda rentgen nurlanishini 1895 yil 8 noyabrda kashf etgan nemis olimi Vilgelm Konrad Rentgen nomi bilan Röntgen nurlanishi deb yuritiladi^[1] U noma'lum turdagi nurlanishni anglatish uchun uni rentgen nurlanishi deb nomladi.^[2] Ingliz tilidagi rentgen(lar) ning imlosi rentgen(lar), rentgen(lar) va rentgen(lar) variantlarini o'z ichiga oladi.
Rentgen nurlari — zaryadlangan zarralar yoki fotonlarning muhitni tashkil etuvchi atomlari bilan oʻzaro taʼsirlashishlari natijasida vujudga keluvchi elektromagnit nurlanish. Ularning toʻlqin uzunliklari YU"14 m dan 10 ~7m gacha boʻlgan qiymatlarga teng boʻlishi mumkin. Rentgen nurlarini 1895-yilda V. K. Rentgen kashf qilgan. Rentgen bu nurlarni Xnurlar deb atagan (hozirgi vaqtgacha ham ayrim mamlakatlarda Xnurlar deyiladi). Ular katta tezlikdagi elektronlarning moddada tormozlanishi natijasida paydo boʻladi. Rentgen nurlari amalda rentgen trubkasi yordamida hosil qilinadi.
Rentgen nurlari singan suyaklarni tekshirish, ayrim turdagi kasalliklarni aniqlash, ba'zi metallarni aniqlash va po'latdagi zaif nuqtalarning joylashishini aniqlash kabi usullarda ham qo'llaniladi.^[3]