Respublihasi

6.k. Inxonning ko‘rixh tizimi

Televizion qurilmalarni yaratishda ko‘rishning xususiyatlarini va xarakteristikalarini hisobga olish kerak bo‘ladi. Ko‘rish, ya'ni

_Z ^L ko‘rish hissiyoti ko‘rish tizimi yordamida vujudga keladi. Ko‘rish

=f_Z(x,y, ,t); (6.1)

r =f (x,y, ,t),

P

bu yerda x,y, — fazoviy koordinatalar, t — vaqt.

Elektr aloqa kanalining asosiy xususiyatlaridan biri, har bir

tizimi yorug‘likni sezish qabulqilgichi — ko‘zdan, asab tolalaridan va miya qobig‘ining ma'lumotlarni tahlil qiluvchi qismidan iboratdir. Inson ko‘rish tizimining umumiy tuzilishi 6.4-rasmda keltirilgan.

vaqt orasida signalning faqat birgina qiymatini uzatish imkoniyatidir.

.hu tufayli televizion signal vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchan. O‘z navbatida, signal faqat birgina mustaqil o‘zgaruvchan kattalik — vaqtning funksiyasi bo‘lishi kerak, ya'ni elektr aloqa kanali kuchlanish va vaqtning bir o‘lchovli bog‘liqligini xarakterlaydi:

U = f_U(t). (6.2)

Zamonaviy televizion ko‘rsatuv tizimi o‘zaro aloqa liniyasi tizimi bilan bog‘langan ikki qismdan, ya'ni uzatuvchi va qabul qiluvchi qismlardan iboratdir (6.3-rasm). Tizimning uzatuvchi qismida

.hox(muguz) parda

.hisha- simon modda Optik o‘q
Ko‘rish nervlari

Qorachiq

Ko‘z gavhari
Membrana
Ko‘rish

o‘qi .klera To‘r parda

Markaziy chuqur

uzatilishi kerak bo‘lgan obyekt tasviri optik qurilmaning O obyektivi

6.4-rasm. Inson ko‘rish tizimining umumiy tuzilishi.

Ko‘z ko‘rish tizimining tashqi organidan iborat. U sharsimon shakldagi jism bo‘lib (ko‘z soqqasi), sklera deb ataluvchi zich oq tusli kimyoviy qobiq ichiga joylashgan. .kleraning oldi tomoni shaffof bo‘lib, biroz qabariqroq shaklga ega bo‘ladi, uni muguz yoki shoxparda deyiladi. Optik o‘q yonidan ko‘rish asabi kirgan. Ko‘rish asabi bir millionga yaqin asab tolalaridan tashkil topgan bo‘ladi. Asab tolalarining tugallanish uchlari ko‘z soqqasini ichki tomonidan parda sifatida qoplab turadi. Unga ko‘zning to‘r pardasi yoki retina deyiladi. Asab tolalarining tugallanish uchlarining shakliga qarab, ularni kolbachalar yoki tayoqchalar deb ataladi.

Har bir ko‘zning to‘r pardasi 130 mln tayoqchadan va 7 mln kolbachalardan tashkil topgan. Kolbachalar yorug‘likka sezgir bo‘ladilar. Har bir asab tolasiga bitta yoki bir nechta kolbachalar va bir nechta guruh tayoqchalar ulangan bo‘lib, ular birgalikda umumiy yorug‘lik maydonini hosil qiladi. Ko‘z to‘rining bunday tuzilishida kolbachalar jismning mayda qismlarini va ranglarini yaxshi ajratishi uchun “kunduzgi” ko‘rinishi, tayoqchalar yuqori darajada yorug‘likni sezish xususiyati bilan “oqshomgi” ko‘rishni ta'minlaydi. To‘r pardaning ko‘z optik o‘qi o‘tgan joyida sariq dog‘ va markaziy chuqurcha mavjud. To‘r pardaning bu yerida kolbachalarning soni eng yuqori va har bir kolbaga ko‘rish asabining

alohida tolasi oxiri bilan ulanadi.

Markaziy chuqurmuguzdan so‘ng shaffof suyuqlik bilan to‘lgan ko‘z kamerasi joylashgan. Kameraning ostida rangli parda joylashgan bo‘lib, unga kamalak parda yoki diafragma deyiladi. Kamalak parda o‘rtasida tirqishcha bo‘lib, unga ko‘z qorachig‘i deyiladi. Ko‘z qorachig‘ining o‘lchami yoritilganlikka bog‘liq ravishda o‘zgarib, qorachiqdan o‘tayotgan yorug‘lik oqimini boshqarib turadi.

Ko‘z qorachig‘i orasida ko‘z gavhari deb ataluvchi, ikki taraflama qavariq linzasimon shaffof jism joylashgan. Ko‘z muguzi, kamerasi va gavhari birgalikda ko‘zning optik tizimini tashkil etadi.

Ko‘z gavharini ushlab turgan mushaklar ko‘z gavharining qavariqligini o‘zgartirib turish xususiyatiga ega. Bu xususiyat yordamida ko‘z gavhari ko‘zning orqa devoriga ko‘zdan 10 sm dan to cheksiz masofagacha joylashgan jism shaklini fokuslaydi (ya'ni, ko‘zning orqa devoriga jismning kichraytirilgan shaklini tushiradi ). Ko‘zning bu xususiyatiga akkomodatsiya deyiladi. Ko‘z soqqasining orqa tomonidan uning ishidan uzoqlashgan sari kolbachalar siyraklashib, tayoqchalar zichlashib boradi.

3.