Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

29. 2011-yilda O‘zbekistonda YaIM necha foizga o‘sdi? 
A) 8,3 foiz; V) 9,0 foiz; S) 7,5 foiz; D) 6,5 foiz; E) 9,5 foiz. 

---

143 
Markaziy va Sharqiy Yevropa, Boltiqbo‘yi, MDH va sobiq ittifoqning boshqa respublikalarida
YaIM dinamikasi
6.1-jadval 
 
Mamlakatlar 
1989-yilga nisbatan % hisobida 
O’tgan yilga nisbatan % 
hisobida 
2012 yili 
2000 yilga 
nisbatan
%da 
Y I l l a r 
1990 1995 2000
2001
2002 2005 2010 2011 2012
1. Chexiya 
Respublikasi 
2. Vengriya 
3. Polsha
4. Slovakiya 
5. Sloveniya 
6. Bolgariya 
7. Ruminiya 
8. Estoniya 
9. Latviya 
10. Litva 
11. Belarus 
12. Moldova 
13. Rossiya 
14. Ukraina
15. Armaniston 
16. Ozarbayjon 
17. Gruziya 
18. Qozog‘iston 
98,8 
96,5 
88,4 
97,5 
95,3 
90,9 
94,4 
93,5 
102,9 
95,0 
97,0 
97,6 
100,0 
96,0 
92,6 
88,3 
87,6 
99,6 
94,2 
85,5 
98,6 
83,9 
92,5 
76,8 
84,7 
64,6 
52,8 
55,1 
64,4 
38,3 
95,5 
45,0 
48,9 
37,0 
26,0 
61,1 
100,1 
104,2 
126,6 
102,6 
114,3 
73,6 
77,0 
82,1 
67,0 
64,8 
85,1 
33,7 
58,7 
40,7 
62,9 
52,0 
34,4 
69,1 
103,4 
108,2 
127,9 
106,0 
117,8 
76,6 
81,1 
86,2 
72,1 
68,7 
88,6 
35,8 
61,6 
44,4 
68,9 
57,1 
35,9 
78,2 
106,0 
111,7 
129,5 
110,2 
121,2 
80,0 
85,1 
91,1 
76,1 
72,8 
92,8 
38,4 
64,3 
46,5 
77,8 
63,2 
37,9 
85,6 
106,8 
104,0 
103,6 
106,7 
104,0 
106,4 
104,2 
108,9 
110,1 
107,8 
109,4 
107,5 
106,4 
102,7
113,9 
126,4 
… 
109,7
102,5 
101,3 
103,9 
104,4 
101,3 
100,4 
98,9 
103,3 
99,1 
101,5 
107,7 
107,1 
104,5 
104,1 
102,2 
105,0 
… 
107,3 
101,8 
101,6 
104,5 
103,2 
100,7
101,8 
102,2 
108,3 
105,5 
105,9 
105,5 
106,8 
104.3 
105,2 
104,7 
100,1 
… 
107,5 
98,8 
98,3 
101,9 
102,0 
97,5 
100,8 
100,7 
103,2 
105,6 
103,7 
101,5 
99,2 
103,4 
100,2 
107,2 
102,2 
… 
105,0 
140 
121 
156 
168 
128 
153 
155 
159 
159 
168 
218 
175 
173 
161 
241 
412 
… 
250 
143

---

144 
19. Qirg‘iziston 
20. Tojikiston 
21. Turkmaniston 
22. O‘zbekiston 
103,0 
98,4 
102,0 
101,6 
90,3 
41,0 
63,2 
81,8
65,9 
47,1 
75,4 
98,1 
69,4 
52,0 
84,4 
102,5 
69,1 
56,7 
88,7 
106,8 
99,8 
106,7 
113,3 
107,0 
99,5 
106,5 
109,2 
108,5 
106,0 
107,4 
114,7 
108,3 
99,1 
107,5 
111,1 
108,2 
157 
252 
… 
228 
Manba: Социальный мониторинг 2003. Экономический рост и бедность. Внешний государственный долг. Аналитический материал. ЮНИСЕФ, 2003, с.99;
Йиллик статистик тўплам. Тошкент 2013, 333-334-бет
Jadval ma’lumotlariga diqqat qiling. Uni keyingi yillar ma’lumotlari bilan to‘ldiring. Nima sababdan
iqtisodiyotning o‘sishi siklli tarzda yuz beradi. Uni jadval ma’lumotlari yordamida asoslab bering.
O’zbekistonda iqtisodiy yuksalishga erishilib, qisqa muddat - 10 yil davomida deyarli 2,3 marta o‘sishga 
erishilganining sabablarini tahlil qiling va fikringizni yozma ravishda bayon qiling. 
 
2001- 2012 yillarda Xitoy xalq Respublikasida YaIM dinamikasi
(O’tgan yilga nisbatan % hisobida) 
6.2-jadval 
Y I l l a r 
2012 yili 2000 yilga 
nisbatan %da  
2001 
2005 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
108,3 
111,3 
109,6 
109,2 
110,4 
109,3 
107,8 
319 

2012 yili 2000 yilga nisbatan iqtisodiy o‘sishda erishishda Xitoyga teng keladigan mamlakat bo‘lmadi.
2014 yili dollarning xarid pariteti bo‘yicha Xitoy YaIM hajmiga ko‘ra AQSHdan o‘zib, dunyoda birinchi
o‘rin olgani tan olindi. Siznincha buning sabablari nimada?  
 
144

---

145 
Rivojlangan mamlakatlarda 2007–2010-yillarda YaIMning o‘sish 
sur’atlari (oldingi yilga nisbatan foizda) 
6.1-diagramma 
Diagrammaga diqqat qarating. Uni keyingi yil ma’lumotlari bilan 
to‘ldirib yangi diagramma chizing. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi 
iqtisodiyotning siklli rivojlanishi bilan qanday bog‘langanini tushun-
tiring. 
 
Jahon mamlakatlarining inqirozga qarshi kurashga sarflagan 
moliyaviy sarflari 
6.3-jadval 
Mamlakat 
Moliyaviy 
xarajatlar, 
mlrd. dollar 
Mamlakat YaIMga 
nisb. %
hisobida (2008 yil) 
Rossiya 
222 
13,9 
Buyuk Britaniya 
1020 
37 
AQSH 
3539 
25 
Germaniya 
893 
23 
Yaponiya 
576 
12 
Xitoy 
570 
13 
Dunyo bo‘yicha 
9400 
15 
AQSH YAPONIYA BUYUK GERMANIYA 
BRITANIYA

---

146 
Jadval raqamlarini tahlil qiling. Nima sababdan mamlakatlar 
inqirozga qarshi katta miqdorda mablag‘ sarflaganini sababini tushun-
tiring. 
 
Respublikamizda 2009 – 2014-yillarda amalga oshirish ko‘zda tutil-
gan investitsion loyihalar Dasturi
(iqtisodiyot tarmoqlari tarkibida, mln. doll.). 
 
6.2-diagramma 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Diagramma ma’lumotlariga diqqat qarating. Loyihalarda qo‘yilgan 
maqsaddan kelib chiqib, uni amalga oshirilishi qanday natijalarga olib 
keladi deb o‘ylaysiz. Fikringizni asoslab bering. 
 
Nima sababdan eng ustuvor vazifalardan biri sifatida infratuzilmani 
rivojlantirishga e’tibor qaratildi. Buning sababi nimada? Yana qanday 
ustuvor vazifalar belgilangan. Ularni ko‘rsating. Chizmani to‘ldiring. 
Navbatdagi eng ustuvor vazifa – bu mamlakatimizni 
modernizatsiya qilish va aholi bandligini oshirishning muhim 
omili sifatida ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmani 
yanada rivojlantirishdan iborat* 
Global moliyaviy-iqtisodiy inqirozning oqibatlarini bartaraf 
qilish uchun O‘zbekistonda belgilangan eng ustuvor vazifalari
Neft va gaz tarmog‘i;
21 536
Energetika; 4 517
kon va metallurgiya 
sanoati; 1 876
Kimyo sanoati; 3 078
Mashinasozlik; 1 176
Boshqalar; 2 101
Transport 
infratuzilma; 5 787
Qurilish mollarini 
Ishlab chiqarish; 983
Yengil sanoat; 870
"Navoiy" erkin
industrial iqtisodiy 
-
zonasi; 596

---

147 
Ayrim rivojlangan mamlakatlarda YaIMning o‘sish
sur’atlari 
6.4-jadval 
Mamlakatlar 
2007
2008
2009
2010 2011 2012 
AQSH 
2.0 
0.4 
-2.7 
2.9 
1.7 
1.8 
Yaponiya 
2.0 
-0.7 
-5.2 
3.9 
-0.4 
1.9 
Buyuk Britaniya 
3.0 
0.7 
-4.9 
1.7 
0.8 
0.7 
Germaniya 
2.5 
1.2 
-4.7 
3.6 
3.0 
1.0 
Manba: Социальный мониторинг 2003. Экономический рост и бедность. Внешний государственный 
долг. Аналитический материал. ЮНИСЕФ, 2003, с.99 'Экономическое развитие мировой экономики в 2013 году /,/ 
http://www.webecoiiomy.ru 
 
Jadval ma’lumotlarini tahlil qiling. Ulardan qanday xulosa chiqarish 
mumkin? Odatda krizisdan va resetsiyadan chiqish uchun eng ko‘p qo‘l-
laniladigan qanday chora-tadbirlarni bilasiz? Iqtisodchilar krizisni qan-
cha muddat cho‘zilishi va undan chiqishni V, W, L tarzida ko‘rsatishadi 
va nomlashadi. Siz bunga qanday qaraysiz? Fikringizni bilgiring. 
Krizisdan resetsiya nimasi bilan farqlahadi? Tushuntirib berihg 
 
O‘zbеkistоn uchun tаshqi vа ichki risklаr 
 
Tashqi risklar (tahdidlar) 
Ichki risklar (tahdidlar) 
Krizis vа rivоjlаnishdаgi nоbаrqa-
rorlik 
Yer-suv rеsurslаrining chеklаn- 
ganligi 
Rivоjlаngаn dаvlаtlаrning yangi 
tехnоlоgik yo‘nаlishgа o‘tishi mu-
nosаbаti bilаn rаqоbаtbаrdоshlik-
ning kuchayishi 
Оrоl dеngizi vа iqlimning 
o‘zgаrishi tufаyli аtrоf muhitning 
yomonlashuvi 
Dunyo kаpitаl оqimidаgi nоbаrqа-
rоrlik vа to‘g’ridаn-to‘g’ri хоrijiy 
invеstisiyalаrning kamayishi 
Enеrgеtik хаvfsizlikni mustah-
kamlash 
O’zbеkistоnning dоimiy ekspоrt 
tovarlariga talabning kamayishi. 
Оziq-оvqаt хаvfsizligini ta’min-
lash 
O’zbеkistоnning аsоsiy sаvdо 
hаmkоrlаridа iqtisоdiy nоbаrqаror-
likning yuzaga kelishi 
Dеmоgrаfik rivоjlаnish оqibаtidа 
yuzаgа kеlаdigаn ijtimоiy-iqtisо- 
sodiy muammolar 
 
T sxemada bildirilgan fikrlarni diqqat bilan o‘qing. Iqtisodiyoti-
mizni barqaror o‘sishiga ko‘satilgan risklar qanday ta’sir qiladi? 

---

148 
Ko‘rsating. Risk deganda nimani tushunamiz? U tahdiddan farqlanadi-
mi? Fikringizni izohlang. 
 
Javoblar: 
Asosiy tayanch tushunchalar: 
1 e); 2i); 3 j); 4 g); 5 b); 6 a); 7 v); 8 d); 9 yo); 10 z). 
Masala va mashqlar 
 
1. YaMM joriy narxlarda 46,1%ga, 1987-yil o‘zgarmas narxlarda 
28,6%ga, Amortizatsiya 23,3% ga, Investitsiya 9,42% qisqargan. 
Ishsizlar 8 marta ko‘paygan. 
Jamiyat tarixida bu qadar uzoq muddatli chuqur tushkunlik bo‘l-
magan. 
2. 1995-yili YaMMda sanoatning hissasi 17,1% qurilishni 7,1% 
bo‘lgan, 2003-yili sanoatning hissasi 2,1 punktga, qurilishni 2,6 punktga 
kamaygan. 
3. Xizmat ko‘rsatish, 88,4 mln. dollarga yetgan, chakana savdo 54,4 
dan 70,72 mln. dollarga o‘sgan. Bu o‘sish mavsumiy tebranishlarga 
misol bo‘la oladi.
4. Guruhga taalluqli bo‘lmagani: o‘rta muddatli Juglyar sikli. U 
davriy, takrorlanib turuvchi (7–12 yil). Bu siklda tebranishlar katta, bu 
muvozanatni ancha chuqur buzilganini ko‘rsatadi. Qolganlari, xo‘jalik 
tizimining ayrim sohalarida yuz beradigan inqirozlar bo‘lib, ayrim soha-
lar yoki tarmoqlarga xos tanglik tarzida nomuntazam holda yuz beradi.