Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

* milliy va jahon bozori konyunkturalaridagi davriy tebranishlar 
* iqtisodiy tangliklar; 
* davlatning iqtisodiy siyosatidagi o‘zgarishlar 
Budjet taqchilligi sabablari 
Davlat krediti 
Bunda davlat qarz oluvchi (kreditor) sifatida 
chiqadi. Davlat qarzi ikki xil: ichki va tashqi 
qarz bo‘lishi mumkin. Ichki qarz – davlatning 
o‘z fuqarolariga, tashkilot va firmalarga qarzi, 
ya’ni davlat zayom obligatsiyalarini chiqarish 
orqali iqtisodiyot subyektlarining moliyaviy re-
surslarini jalb qiladi. 
Tashqi qarz – bu xalqaro kredit bo‘lib, hozir-
gi paytda keng qo‘llanilmoqda. 
Qo‘shimcha pul 
emissiyasi 
Bunda Markaziy bank muomalaga tovar hajmi-
ning ko‘payishi bilan qoplanmagan qo‘-
shimcha pul massasini chiqaradi. Pul mas-
sasining o‘sishi jamiyat real boyligining 
ko‘payishi bilan birga bormasligi tufayli 
inflatsion jarayon kuchayadi. Shuning uchun 
undan nihoyatda ehtiyotkorlik bilan foyda-
laniladi. Tashqi qarzlar milliy daromadning 
ma’lum qismini foiz to‘lovlari shaklida chetga 
chiqib ketishiga sabab bo‘ladi. 
Budjet taqchilligini qoplash (moliyalashtirish) manbalari 

---

202 
 
 
Davlat qarz majburiyatlarini to‘lash vaqtini kechiktirish 
usullari 
 qisqa muddatli majburiyatlarini, o‘rta va uzoq muddatli 
zayomlarga almashtirish. 
  qisqa muddatli majburiyatlarni ancha yuqori foiz bo‘yicha 
yangi, uzoq muddatli zayomlar chiqarish hisobiga sotib olish. 
 
3-§. Soliqlar, uning vazifalari va soliqqa tortish tamoyillari 
Soliqlar moliyaning tarkibiy qismi bo‘lib, jamiyatda vujudga 
keltirilgan sof daromad bir qismining budjetga jalb qilinish shaklidir. 
Boshqacha aytganda, soliqlar – bu jismoniy va huquqiy shaxslar 
daromadlarining bir qismini qonuniy ravishda, belgilangan miqdor va 
muddatlarda, budjet fondlarini tashkil qilish maqsadida davlat ixtiyo-
riga olinishidir.