Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
T/N 
 
1. Moliya tizimi murakkab, unga turli jihatdan yondashish mumkin. 
Unga nazariy jihatdan qarasak, turli darajadagi moliya munosabatlari, 
moliya siyosati va uni amalga oshiradigan moliya mexanizmidan iborat. 
2. Xayriya fondlari ikki jihati bilan ajralib turadi. 
a) mablag‘lar donorlarni majbur qilish yo‘li bilan to‘planadi; 
b) fond nimani zarur deb topsa, shunga sarflanadi. 
3. Monopolist firma monopol narxlar orqali to‘lashi kerak bo‘lgan 
barcha soliqlarini iste’molchi zimmasiga yuklay olmaydi. Sababi, 
birinchidan, iste’molchilar o‘z ehtiyojlarini boshqa yo‘llar bilan 
qondirishi: chunonchi o‘rinbosar tovarlarni sotib olishi, iste’molini 
cheklash; ikkinchidan, davlat tomonidan sanksiya qo‘llanib, katta jarima 
to‘lashi mumkin. 
4. Budjetning taqchilligi mamlakatning iqtisodiy rivojlanishiga 
doimo salbiy ta’sir ko‘rsatadi. 
5. Iqtisodiy tanazzul kuchaygan sharoitda budjet taqchilligi yuz 
beradi. Ana shu taqchillikni yaxshisi pul chiqarish bilan qoplangan 
ma’qul, sababi aholidan qarz olinsa, foiz stavkasi o‘sadi hamda xususiy 
investorlarni «siqib chiqarish» holati yuz beradi. 
6. Tarixiy tajriba ko‘rsatadiki, davlat qarzini vujudga kelishiga 
urushlar va iqtisodiy tanazzullik sabab bo‘ladi. 
7. Davlat soliqlarni pasaytirib, o‘z sarflarini orttirsa, «tiyib turuvchi» 
fiskal siyosat qo‘llanilayotgan bo‘ladi. 
8. Davlat jismoniy shaxslar daromadiga soliq ijtimoiy ta’minotga 
ajratmalar, foydaga soliqni oshirdi. Lekin davlat sarflari avvalgi holda 
qoldi. Bunday fiskal siyosat rag‘batlantiruvchi fiskal siyosat bo‘ladi.
9. Marsni tadqiq etish uchun yangi kosmik dastur qabul qilindi. Bu 
rag‘batlantiruvchi, diskretsion fiskal siyosatga misol bo‘ladi. 

---

228 
10. Daromadlar o‘sib, odamlar o‘z topgan daromadlaridan ko‘proq 
soliq to‘lashayapti. Demak, davlat «tiyib turuvchi», avtomat fiskal 
siyosat yuritayapti. 
11. «To‘la bandlik budjeti» – bu mavjud soliq va daromadlar 
darajasida iqtisodiyot yil davomida to‘la bandlik darajasida rivojlansa, 
budjetda davlat xarajatlari va daromadlari qanday nisbatda bo‘lishini 
ko‘rsatadi. 
12. Sug‘urta sarflarni ko‘paytiradi. Shuning uchun ko‘pchilik 
zo‘rg‘a majburiy sug‘urta to‘lovlarini to‘laydi, xolos.