Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Masala va mashqlar 
 
1. O‘zbekiston va Qozog‘istonning ishlab chiqarish imkoniyatlari 
quyidagicha: 
 
 
O‘zbekiston va Qozog‘istonning bir birlik xarajatlarga ishlab 
chiqarish imkoniyatlari
 
Tovar 
O‘zbekiston 
Qozog‘iston 
Muzlatgich (ming dona) 
Poyabzal (mln. juft) 
100 
80 
100 
50 
O‘zbekiston va Qozog‘istonda muzlatgich va poyabzal iste’moli 
Tovar 
O‘zbekiston 
Qozog‘iston 
Muzlatgich (ming dona) 
Poyabzal (mln. juft) 
50 
40 
60 
20 
a) Ishlab chiqarish xarajatlari nisbatan qanday va mamlakatlar 
o‘rtasida ixtisoslashuv asosida savdo olib borish mumkinmi? 
b) mamlakatlar o‘rtasida tovar ayriboshlash munosabatlari o‘rnatil-
gach, iste’mol tarkibini hisoblang. Mamlakatlar to‘la ixtisoslashuvga 
o‘tsa, import (eksport) 30 mln. juft poyabzal bo‘ladi. Jahon narxi: 600 
ming juft poyabzal = 1 ming dona muzlatgich; 
d) har ikki mamlakat ishlab chiqarish va savdo imkoniyatlarini 
hisoblang. 

---

341 
2. A mamlakat avtomobil ishlab chiqaradi, ichki bozorda 5 ming 
dollardan sotiladi. Uning 1,0 ming dollari moddiy xarajatlar, 4 ming 
dollari esa qo‘shilgan qiymat. 
O‘z ishlab chiqaruvchilarini himoyasi uchun mamlakat boj tarifini 
kiritadi. Unga muvofiq avtomobil importiga 20% li advalor boji 
belgilanadi. (Advalor boji tovarning boj qiymatidan foiz sifatida 
undiriladi) Advalor (poshlina bojini aniqlash uchun tovarning bojxona 
qiymatini aniqlash zarur. Tovarning bojxona qiymati o‘z ichiga uning 
narxi, tovarni tashish uchun transport xarajatlari va sug‘urta xarajatlarini 
oladi.) boji, qo‘yilayotgan butlovchi uskunalarga 10%. Avtomobil ishlab 
chiqarishning boj orqali himoyalash darajasini aniqlang.
3. Mamlakat ichki bozorida A tovarga talab Q
D
= 20 – 3R 
formulasida ifodalanadi. Taklif yopiq ichki bozorda Q
S = 
2R + 2; (R – 
narx, ming so‘mda; Q – miqdor, ming dona). Shu tovarning jahon 
bozoridagi narxi P
M
= 2; hukumat ana shu vaziyatda importga ruxsat 
beradi, lekin bozorda A tovar bo‘yicha tartibga solish maqsadida 
quyidagi choralarni qo‘llashni ko‘zda tutadi: 

tovarning har bir donasidan ming so‘m miqdorida import boji 
olinadi; 

import kvotasi – 4 ming dona; 

A tovarni mamlakatda sotishning eng yuqori narxi 3,5 ming so‘m. 
Aniqlang: 
a) yuqoridagi shartlarni hisobga olib A tovar importiga ruxsat 
berilgach, uning ichki bozordagi narxini; 
b) shu narx bo‘yicha A tovarga talab miqdorini; 
d) shu narx bo‘yicha mamlakatdagi ishlab chiqaruvchilarning taklifi 
miqdorini; 
g) importdan davlat budjetiga tushumlar summasini. 
4. Aytaylik AQSH da 3 oylik depozitlar bo‘yicha foiz stavkasi 4%, 
O‘zbekistonda 6%. O‘zbekistondagi firma eksportdan 200 ming dollar 
ishlaydi. Bu mablag‘dan qanday samarali foydalanish mumkin, agar: 
a) so‘mga nisbatan dollar kursi o‘zgarmaydi, valuta kursi: 1 doll. = 
1100 so‘m;
b) valuta kursi: 1 dollar uch oydan so‘ng 1200 so‘m bo‘ladi; 
d) valuta kursi: 1 dollar =1000 so‘m bo‘lsa. 
5. Bir soat mobaynida Yaponiya va Кanadada quyidagicha miq-
dorda mahsulot ishlab chiqarish lozim (birlik, hisobida). 

---

342 
Кompakt disk 
Pishloq 
Yaponiya 
8 
4 
Кanada 
8 
12 
a) qaysi mamlakat kompakt disk, qaysi biri pishloq ishlab 
chiqarishda mutlaq afzallikka ega?
b) qaysi mamlakat kompakt disk, qaysi mamlakat pishloq ishlab 
chiqarishda qiyosiy ustunlikka ega? 
d) Yaponiya qanday mahsulot ishlab chiqarishga ixtisoslashgani 
ma’qul? Кanadachi? 
6. Topqirlik mashqi. Кatakchalarga mos ravishda iqtisodiy 
tushunchalarning harfini joylashtiring.
1) har bir mamlakat iqtisodiyoti jahon iqtidoliyotining bir qismiga 
aylanib, yagona tovar va xizmatlar, kapital, ish kuchi, intellektual bozor 
sifatida ifodalanishi;
2) chetdan qo‘yilgan investitsiya evaziga olingan foydani chet elga 
olib ketilishi;
3) mehnat resurslarini chetdan, boshqa mamlakatlardan ko‘chib 
kelishi; 
4) eski pul birliklarini ma’lum nisbatda yangilari bilan almashtirish;
5) rivojlanayotgan mamlakatlarda mehnat taqsimoti chetdan kapital 
jalb qilishga qaratilgan bo‘lishi va rivojlangan mamlakatlardan importga 
yo‘l ochish kerakligini targ‘ib qiluvchi nazariya.