Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Valutalar konvertatsiyalashuv darajasiga ko‘ra
3 ta turkumga ajratiladi 
 

to‘liq konvertatsiya qilinuvchi valutalar. Bunda milliy 
valuta hech qanday to‘siqlarsiz erkin almashtiriladi. Bular 
Germaniya markasi, Fransiya franki, Yapon ienasi, Angliya funt 
sterlingi, AQSH dollari; 
 

qisman konvertatsiyalanuvchi valutalar. Bunda milliy 
valuta ayriboshlanishida muayyan cheklashlar mavjud bo‘ladi. 
Bu cheklashlar rezidentlar, bank operatsiyalari bo‘yicha yoki 
o‘zaro qoplovchi bo‘lishi mumkin; 
 

konvertatsiya qilinmaydigan valutalar. Bunga boshqa 
valutalarga almashtirib bo‘lmaydigan barcha milliy valutalar 
kiradi. 
«Oltin standart»ning xususiyatlari: 

pul birligi oltin mazmunga asoslanadi; 

qayd qilingan valuta kursining mavjud bo‘lishini taqozo qiladi; 

banklar banknotalarni oltinga erkin almashtiradi; 

xalqaro to‘lovlarni muvofiqlashtirishda oltin erkin kiritiladi va 
chiqariladi. 

---

337 
Mamlakatning «oltin standart»ni qabul qilishlik sharti 
 pul birligining ma’lum oltin mazmuni o‘rnatilishi; 
 oltin zaxirasi va pulning ichki taklifi o‘rtasidagi nisbatni 
qattiq ushlab turishi; 
 oltinning erkin eksport va importini ta’minlash. 
Xalqaro hisob-kitoblar uchun maxsus pul birligi – SDR (Spesial 
Drawaing Right – maxsus o‘rin bosish huquqlari) 
* U xalqaro iqtisodiy aloqalarda jamoa valuta birliklaridan 
foydalanishni ko‘zda tutadi. SDR maxsus «valutalar savatchasi» orqali 
aniqlanadi. Bu savatchada dollar 42%, G‘arbiy Yevropa pul birliklari 
(funt sterling, frank, marka) – 45%, iena 13% ni tashkil etgan. Lekin, u 
baribir jahon puliga aylanmadi. Real hayotda asosan AQSH dollari 
ko‘proq ishlatilib jahon puli vazifasini bajaradi. 
* Jamoa valutalar hisob-kitob birliklari sifatida milliy valutalar 
kursini taqqoslash uchun ishlatiladi. Ular milliy valutalardan farq qilib, 
banknot yoki moneta shaklida chiqarilmaydi (hozir «evro» bundan 
istisno). Ular faqat schyotlar – hisob raqamlariga (book money) 
yoziladi. 
Valuta kursi bir mamlakat valutasining boshqa mamlakat 
valutasidagi narxi. 
Valutaning 
nominal 
(ayriboshlash) 
kursi 
Ikki davlat valutasining nisbiy narxi, ya’ni bir 
valutaning boshqa birligidagi bahosi. 
Valutalar ayriboshlash kursi ularga bo‘lgan talab 
va taklifning erkin tebranishi natijasida o‘rnati-
ladi. 

---

338