Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Foiz normasiga ta’sir qiluvchi omillar 
Banklar jamiyatda mavjud bo‘sh pul mablag‘larini to‘plash, joy-
lashtirish va ularning harakatini tartibga solishga xizmat qiluvchi 
kredit muassasasidir.
Bank tizimi bir hamda ikki bo‘g‘inli bo‘lishi mumkin. Bir bo‘g‘inli 
tizimda Markaziy va tijorat banklar bir mavqeida bo‘lib, teng huquqli 
agentlar tarzda ish yuritadi yoki hamma banklar davlat banki bo‘ladi.
Rivojlangan mamlakatlar uchun ikki bo‘g‘inli bank tizimi xos. Bunda 
birinchi bo‘g‘in mamlakatda pul muomalasini tashkil etuvchi va 
nazorat qiluvchi Markaziy bank bo‘lsa, ikkinchi bo‘g‘inni mustaqil va 
markaziy bankka bo‘ysunuvchi tijorat va maxsus banklar tashkil 
qiladi. 
.

---

217 
Ikki pog‘onali bank tizimi 
Markaziy bank 
Tijorat 
 banklari
 
Maxsus 
 banklar
 
Markaziy bank – davlat banki hisoblanib, mamlakatda pul kredit 
tizimini markazlashgan tartibda boshqaradi va davlatning yagona 
kredit siyosatini amalga oshiradi.
Pul muomalasini tartibga soladi, tijorat banklar 
va jamg‘arma muassasalaridan mablag‘lar qabul 
qilib, ularga kreditlar beradi.
Ijtimoiy bank – u davlatning ijtimoiy siyosatini 
ham amalga oshiradi. 
Markaziy 
bank 
Davlat banki – u amalga oshiradigan siyosat tar-
tibi yuqori davlat organlari tomonidan o‘rna-
tiladi. 
 Barcha banklarning majburiy ehtiyotlari (rezervlari)ni 
saqlaydi; 
 davlatning pul-kredit (monetar) siyosatini amalga 
oshiradi; 
 tijorat banklar faoliyatini uyg‘unlashtiradi va ular 
ustidan nazoratni amalga oshiradi; 
 cheklarni qayd qilish mexanizmini ta’minlaydi, 
banklararo hisob-kitoblarni amalga oshiradi; 
 tijorat banklariga kreditlar beradi; 
 mamlakatning rasmiy oltin-valuta zaxiralarini saqlaydi; 
 xalqaro valuta bozorlarida milliy valutalarni ayirbosh-
laydi; 
 
muomalaga milliy valutani chiqaradi va pul muoma-
lasini tartibga soladi.