Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Masala va mashqlar 
1. 2012-yilda YaIM 5000 birlikni tashkil etdi. Yalpi talab AD egri 
chizig‘i Y= 6250 - 2R tengligida ifodalangan. Yil davomida YaIM 2,5% 
ga o‘sdi. Yalpi talab egri chizig‘i esa Y= 6375-2R ko‘rinishini oldi.
Yil davomida muvozanatli narx darajasi o‘zgaradimi. Narx 
darajasini o‘zgarishiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi?
2. 2012-yilda YaIM 1500 birlik edi. 18750 - 3R yalpi talab egri 
chizig‘ini ifodalaydi. Yil davomida YaIM 4% ga o‘sdi. Yalpi talab egri 
chizig‘i esa 21900 - 3R ko‘rinishini oldi. Yil davomida muvozanatli 
narx darajasi o‘zgaradimi, yo‘qmi aniqlang. Yalpi talab egri chizig‘i 
ko‘rinishida bo‘lishi sababini izohlang.
3. Mamlakatda real ishlab chiqarish hajmi bilan uni yaratish uchun 
zarur resurslar hajmi quyidagicha bo‘lsin:
Resurslar miqdori 
Real yalpi ichki mahsulot 
1 
300,0 
800 
2 
225,0 
600 
3 
150,0 
400 

---

48 
Quyidagilarni hisoblang:
a) Iqtisodiyotdagi resurslar unumdorligi qanday?
b) resurslar birligining narxi 5000 so‘m deb faraz qilinsa, bir birlik 
mahsulot ishlab chiqarish uchun xarajatlar qanday o‘zgaradi?
d) agar resurslar narxi 5000 so‘mdan 7500 so‘mga yetsa, unum-
dorlik o‘zgarmagani holda, mahsulot birligiga sarflanadigan ishlab 
chiqarish xarajatlari qanday o‘zgarishini hisoblang;
e) yalpi taklif egri chizig‘i narx ortishi bilan qaysi tomonga siljiydi? 
Кo‘rsating.
4. Mamlakatda 1000 birlik real yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarish 
uchun 400 birlik resurslar sarflandi, resurslar narxi 8000 so‘m bo‘lsin, 
deylik. Narx o‘zgarmay, resurslar unumdorligi 2 barobar o‘sdi. Bir birlik 
mahsulotga to‘g‘ri keladigan xarajatlar qanday o‘zgaradi? U taklif egri 
chizig‘ini qanday o‘zgartiradi? Narx va ishlab chiqarishning real 
hajmini-chi?
5. t - yilda potensial yalpi milliy mahsulot miqdori 500000 birlik 
bo‘ldi. AD yalpi talab egri chizig‘i Y = 635000 - 2R tenglamasida 
ifodalanadi. t
n
- yili potensial yalpi ichki mahsulot 2,5% o‘sdi. Yalpi 
talab egri chizig‘i tenglamasi Y = 647500 - 2R ko‘rinishini oldi. t
n
- yili 
muvozanat narxi darajasi o‘zgaradimi?
Masalani yechish: 
t - yili narx darajasi quyidagicha bo‘lgan:
(S+I+G+X) = Y;
635000 - 2R = 500000; 
135000 = 2R; R = 67500; 
Agar potensial yalpi ichki mahsulot t
n
- yili 2,5% ko‘paysa, u holda: 
Y
t 
= (Y
n
+ 2,5% x 500000 : 100%) = (500000 + 12500) = 512500; 
Y
t
= 512500; 
Yangi tenglama quyidagicha
Y
i
= A
Di
: 512500 = 647500 - 2R; 
2R = 647500 – 512500; 
R = 67500; 
Muvozanat narx darajasi o‘zgarmagan. Shunga o‘xshash masala 
tuzib yeching.
6. Beshinchisi ortiqcha. 
Quyidagilarni diqqat bilan o‘qing. Ulardan qaysi biri ortiqcha va 
nima sababdan? Кo‘rsating.

---

49 
Tushunchalar: iste’mol xarajatlarining o‘zgarishi, investitsion xara-
jatlarning o‘zgarishi, davlat xarajatlaridagi o‘zgarishlar, resurslar 
narxining o‘zgarishi, sof eksport xarajatlarining o‘zgarishi.