Reyembaeva A. P. Baslaw ísh klass oq

---

---

Mаrsgа hаm оlib chiqishi mumkin. Mаsаlаn, «Ertаklаr оlаmigа sаyоhаt», «Mаrsgа sаyоhаt», о‘yin,
munоzаrа (sаvоl-jаvоb), mushоhаdа, bellаshuv, uyg‘unlаshgаn test-sinоv kаbi dаrs shаkllаri nоаn’аnаviy
dаrslаr jumlаsigа kirаdi. Bundаy dаrs dаrslikdа berilgаn kаttа bо‘lim mаteriаllаri о‘rgаnib bо‘lingаch,
chоrаk(yil) оxirlаridа egаllаngаn bilimlаrni tаkrоrlаsh, mustаhkаmlаsh mаqsаdidа о‘tkаzilishi hаm
mumkin. Bundаy nоаn’аnаviy dаrslаr, аlbаttа, qiziqаrli bo‘lganligi bois o‘quvchilar diqqatini jalb etishda
muhim hisoblanadi.
Adabiyotlar:
1. Qоsimоvа K. Bоshlаng‘ich sinflаrdа оnа tili о‘qitish metоdikаsi. –T. О‘qituvchi, 1995.
2. Расулова, Р. Б. (2020). Она тили фанини ўқитишда иқтидорли ўқувчиларни аниқлаш ва уларнинг
нутқ маданиятларини оширишда замонавийпедагогик технологиялардан фойдаланиш. Tа'lim, fаn
vа innоvаtsiyа, 1(2), 37-40.
Reyembaeva A.P. -
BASLAW
ÍSH KLASS OQÍWSHÍLARÍNÍŃ IZBE-IZ SÓYLEWIN
RAWAJLAND
ÍRÍWǴA QOYÍLATUǴÍN TALAPLARDÍŃ NÁTIYJELIGI
Reyembaeva A.P.
− stajyor-oqítíwshí, NMPI, Nókis, Ózbekstan
Jas oqıwshılardı sóylewge úyretiw úyreniwdiń eń zárúrli tarawı bolıp tabıladı. Eń jaqsı ámeliyat
tálimniń barlıq tárepleri hám tarawlarında sóylew hám tıńlawdı óz ishine aladı. Balalar sóylew hám
tıńlawdan pikir almasıw, shamalaw, qararlar qabıllaw hám ne zárúrligi haqqında oylaw ushın
paydalanadı. Klastaǵı social múnásibetler sóylewge baylanıslı bolıp, oqıwshılardıń úyreniwge bolǵan
isenimi hám kóz-qarasına doslıq hám unamlı munasábet tásir etedi. Sonlıqtan, óz pikirlerin ańlatıw hám
oǵan tiykarlanıw, sezimleri hám kóz-qarasları haqqında sóylew ushın durıs sózliklerdi iyelew tálimniń
barlıq iskerlik tarawları ushın zárúrli bolıp tabıladı. Tiykarǵı sóylew qábiletlerin úyretiw barlıq pánler
hám bilimlendiriw tarawlarında tiykarǵı xizmet atqaradı. Sonıń menen birge ana tilin oqıtıwda mektepte
oqıwshılardıń durıs sóylewin rawajlandırıw wazıypası birinshi orınǵa qoyıladı. Bul tiykarınan sóylewdi
rawajlandırıw usılların turaqlı túrde jetilistiriw zárúr ekenligin kórsetedi. Kishi jastaǵı balalardıń sóylew
tilin rawajlandırıw boyınsha sóylew tili menen birge jazıw kónlikpesinde rawajlandırıw teń alıp barıladı.
Albette, jazıw kónlikpelerinde hár qıylı bayan jumısların oqıwshılar jeke jazıwı hám sol arqalı óz ústinde
islewi kózde tutıladı. Bayan jumısların jazıw waqtında oqıwshılar qátelerge jol qoyadı. Bul qáteler
ústinde durıs islemegenligi balalardıń jazıw kónlikpesi menen bir qatarda sóylew tilin rawajlandırıwǵada
keri tásirin kórsetedi. Ámeldegi baǵdarlamalardıń kópshiligi hám talabalar ushın zamanagóy stilistikalıq
ádebiyatlarda kishi jastaǵı oqıwshılar sóylewin rawajlandırıw boyınsha tolıq jumıs sisteması derlik joq
hám de sóylew qáteleriniń aldın alıw hám ońlaw boyınsha jumıslar sisteması anıqlanbaǵan.
Anıq emes gáplerde sóylew qáteleriniń aldın alıw ushın sóylew shınıǵıwları sistemasın sınaqtan
ótkerdik. Juwmaqlawshı eksperimental buwınlap sóylew shınıǵıwların sistemalı orınlaw nátiyjesinde
balalar sóylewiniń sapası jaqsılanǵanlıǵı haqqındaǵı boljawdı tastıyıqladı. Qadaǵalaw bólimleri
nátiyjeleri sóylew shınıǵıwları sistemalı túrde alıp barılatuǵın klaslarda oqıwshılardıń dóretiwshilik
jumıslarında aljasıwlar azayıp, gápler tuwrı, ańlatpalı hám qızıqlı boladı. Yaǵnıy, balalar menen qansha
kóp durıs islessek sonsha nátiyjeli juwmaq alamız. Oqıwshılardıń izbe-iz sóylewin rawajlandırıwda
sóylew shınıǵıwları zárúrli orın tutadı. Sol sebepli olardı oqıtıw ámeliyatında keń hám sistemalı qollaw
zárúr. Sóylew, sonıń menen birge, pikirlerdi qáliplestiriw usılı, hár qanday iskerlikti ámelge asırıwdıń
ajıralmaytuǵın shárti hám zárúr strukturalıq bólegi bolıp tabıladı. Sóylewdiń eń zárúrli qatnasıwı menen
insan átirapdaǵı haqıyqatlıq haqqında maǵlıwmat aladı, aldınǵı áwladlar tájiriybesin ózlestiredi jáne
social qádiriyatlardı ózlestiredi. Sóylew bilimlerdi ózlestiriwdiń eń zárúrli quralı, balanıń úyreniwi hám
rawajlanıwı ushın zárúr shárt esaplanadı. Sol sebepli jámiyetimiz hám mámleketimiz tárepinen balalar
sóylewin jaslıǵınan rawajlandırıwǵa úlken itibar qaratılıp atır. Balanıń sóylewin rawajlandırıw arqalı biz
onıń sóz baylıǵın bayıtamız, anıqlaymız aktivlestiremiz. Sózliktiń baylıǵı bolsa bul pútkil jámiyettiń de,
hár bir shaxstıń da joqarı rawajlanıw belgisi bolıp tabıladı. Sol sebepli mektepte oqıwshılardıń sóz baylıǵı
ústinde islewge úlken áhmiyet beriledi. Solay eken oqıwshılardıń durıs sóylewin rawajlandırıwda sózlik
jumısı menen da durıs islew zárúrli.

---

Sózlik jumısı - bul balalardıń aktiv sóz baylıǵın olar ushın tanıs emes yamasa qıyın sózler esabına
sistemalı túrde keńeytiw. Mektep oqıwshılarınıń sóz baylıǵın keńeytiw olardı átirapındaǵı haqıyqatlıq
menen tanıstırıw, átirap-ortalıqqa tuwrı munasábette bolıwǵa tárbiyalaw menen bir waqıtta ámelge
asırıladı. Sóylewdi ózlestiriwdegi jetiskenlik - barlıq mektep tálimi hám oqıwshılar kamalında tabısqa
erisiwdiń gilti bolıp tabıladı, sebebi mektep oqıwshıları aldında til, sóylew arqalı ilim hám turmıstıń keń
álemi ashıladı. Demek, baslawısh klass oqıwshılarınıń izbe-iz sóylewin rawajlandırıwda durıs jazıw,
sózlikler baylıǵın kóbeytiw pedagoglardıń baslı wazıypalarınan biri bolıp tabıladı.
Ádebiyatlar:
1. Mirziyoyev SH.M Yangi O’zbekistonda erkin va paravon yashaylik.-Toshkent.2021.
2. “Boshlang’ich talim konsepciyasi”,-T.2020.
3. Mavlonov R, To’raeva O’, Xoliqberdiev K. Pedagogika.-“O’qituvchi”, 2002.