Robert shuman ijodiy merosi

ROBERT SHUMAN IJODIY MEROSI
G’arbiy Yevropa madaniyatida keng qamrovli bo’lgan Romantizm

davri XIX asr birinchi yarmida ayniqsa, musiqiy madaniyatda muhim o’rin tutadi.

Turli sohalarda falsafa, estetika, san’atni qamrab olgan g’oyaviy va badiiy harakat

aynan san’atda ajoyib va samarali natijalar berdi. Asrning eng buyuk musiqachilaridan

biri, davrning yorqin vakili nemis kompozitori Robert SHuman hisoblanadi.

Shumanning faoliyati serqirraligi bo’lib, pianist, pedagog, dirijyor, musiqiy tanqidchi

sohasida taniqli kishilardan biri sifatida tanilgan. Musiqaga bo’lgan qobiliyati juda erta

uyg’ondi. 10- yoshida u xor va orkestr asarlarini bir qismini yoza boshladi. Shuman

ijodi uchun dasturiylik va inson tuyg’ularini chuqur psixologik ochib berish xos.

Shuman o’z asarlarida hayot oqim9ini butkul aks ettirishga intilgan, har bir hodisa va

taasurotni o’ziga hosligini ifoda etib, qarama- qarshi kayfiyat va obrazlardan iborat

bo’lgan, keng qamrovli badiiy dunyosini yaratgan. 1840- yilgacha Shumanning barcha

asarlari fortepiano uchun yozilgan bo’lib, ular “Simfonik etyudlar”, “Karnaval”,

“Fantastik pyesalar” kabi turkumi, “Fantaziya” 3 sonata, konsert va boshqalar

ajralibturadi. Keyinchalik vokal qo’shiqlari, 4 simfoniya, opera, xor, orkestr, kamer

asarlari chop etilgan.

Shuman vokal ijodida F. Shubert lirik qo’shiq turini rivojlantirdi. G. Geyne

“Shoir sevgisi”,A. Shamisso “ Ayol hayoti va sevgisi”, Eyhendorf” Qo’shiqlar davrasi”

she’rlariga yozgan qo’shiq (romans) turkumlari muhim ahamiyatga ega. U sharq

mavzularida kamer- cholg’u “ Arabcha”, “Sharq manzaralari”, kamer-vokal “Sharq

gullaridan”, “Mag’rib-Mashriq devonidan” asarlarini yaratgan. Shuningdek, voqealar

o’rta asr afsonasi haqidagi “ Genoveva” operasi sahnada unchalik tanilmagan. Ijodiy

muvaffaqiyat qozongan asar J. Bayron “ Manfred” dramatik poemasi hisoblanadi. T.

Mur Sharq romansining 1-qismi asosida “Jannat va Peri” oratoriyasi, “ Faustdan

sahnalar” asari e’tiroflarga sabab bo’ldi.

Shuman umri davomida ikkita rekviem yozgan. Ulardan biri I. Gyote “Vilgelm

o’qish yillari” romanining she’riy qismlariga “Minion uchun rekviem”,asar Gyote

ijodiga bo’lgan ishtiyoq davriga tegishli bo’lib, shoir tavalludining 100 yilligiga to’g’ri

keladi. Ikkinchisi “Rekviem re major”, kompozitor hayotining so’nggi yillarida o’z

kuchini katta qismini keng jamoat musiqa hizmatiga yo’naltirdi. SHu istakdan kelib

chiqib an’anaviy ko’p qismli shaklda lotin rekviemini yaratishga kirishdi va asar

oqqush qo’shig’iga aylandi.

Pianist bo’lish orzusidan kechib, Shuman jiddiy kompozitsiya va bir vaqtda

musiqiy tanqidchi sifatida shug’ullangan. 1834- yil eng nufuzli musiqiy davr

nashrlaridan birini yaratishga muvaffaq bo’ldi. “Yangi musiqa gazetasi” deb nomlangan

bo’lib, bir necha yil davomida kompozitor o’z maqolalarini tahrir qilib boradi va

muntazam ravishda chop etila boshlagan. Klassik musiqachilar ijodini o’z jurnalining

sahifalarida targ’ib qilib, zamonning badiiylikka qarshi kurash olib borgan holda, u

yangi romantik Yevropa maktabini qo’llab quvvatladi. U o’zining yangilik tarafdori va

san’atda eskirgan, filistlar deb ataladigan ya’ni, cheklovlari bilan musiqaning

rivojlanishiga to’sqinlik qiladigan shuningdek konservatizm bo’lganlar bilan

kurashuvchi sifatida ko’rsatdi.

Shuman musiqasida ko’proq boshqa kompozitorlarga qaraganda chuqur shaxsiy

romantizm tabiatini aks ettiradi.Shumanning ideallari XIX asr yetakchi musiqachilariga

yaqin edi. U Gektor F. Mendelson tomonidan yuqori baholangan “Qudratli to’da”

arboblari musiqashunos L.L. Sabaneyev o’zining “Robert Shuman va rus musiqa”

maqolasida ta’kidlab o’tgan. “Shuman rus musiqasida ilhomlantiruvchi va

shakllantiruvchi ulkan ehtimol boshqa G’arb kompozitorlaridan ham kattaroq rol

o’ynagan deb yozgan. Faqat Shuman rus san’ati uchun eng hayajonli bastakor bo’lib

chiqdi va qandaydir tarzda bu millat bilan birlashdi. U rus musiqasida deyarli tug’ligan

kunidayoq o’z ta’siri bilan ishtirok etadi. P. Chaykovskiy Shuman haqida ayniqsa

samimiy gapirib, uning ijodidagi hayajonli zamonaviylik, mazmun va musiqiy

tafakkurning Yangiligini ta’kidlagan. Hayoti davomida kam tushunilgan uni musiqasini

ko’p qismi endilikda noyob va asl garmoniya, shakl, ritm borligi bilan qadrlanadi.

Uning asarlari nemis musiqa klassik an’analari bilan chambarchas bog’liq.

Xulosa

Robert Shuman ijodi XIX asr jahon musiqa san’atining eng yuqori cho’qqilaridan

biridir. Kompozitor qayg’uli taqdiri va qisqa umr ko’rganiga qaramay u musiqada yangi

so’z aytishga muvaffaq bo’ldi yangi yo’nalish – romantizm asoschilaridan biriga

aylandi. Shuman ijodiga hos bo’lgan qarama- qarshiliklar o’z davrining ijtimoiy

hayotini murakkab ziddiyatlarini aks ettirgan. Uning musiqasida 1920-1940-yillardagi

nemis madaniyatining progressiv estetik tendensiyalari yaqqol ifodalangan. Shuman

san’ati Bayron, Geyn, Gyugo, Berlioz, Vagner va boshqa taniqli romantik rassomlar

bilan aloqada bo’lishiga undaydigan isyonkor ruh bilan to’la qalb sohibidir. Avlodlar

hotirasida mudom yashab kelmoqda. Uning nomi eng buyuk musiqa arboblari o’rnidan

joy olgan bo’lib, musiqa namoyondalari haqida gap borganda, Shuman nomini yodga

olamiz.
Akademik xor dirijyorligi kafedrasi

3-kur talabasi
Karimova Namuna
Xor musiqasi tarixi
Mavzu: Robert Shuman ijodiy merosi