S. a b d I r a s I l o V, N. T o L i p o V, >N. O r ip o V a
lashib jo y xususiyatlarini o ‘rganish, k o ‘rish nuqtasini
Download 68.25 Kb. Pdf ko'rish
|
|
lashib jo y xususiyatlarini o ‘rganish, k o ‘rish nuqtasini topish m um kin. K om pozitsiyada osm on bilan yer va boshqa obyektlar orasidagi munosabatlarni aniqlash juda ham muhimdir. Naturadan manzara kom pozitsiyasini yaratish, na tyurmort q o ‘yilmalari uchun narsalar tanlash bilan ayrim o ‘xshashlikka egadir. Etyud kom pozitsiyasini yaratishda rassom chuqur fikrlashi, joyni tanlay bilishi, perspektiva qoidalariga amal qilishi va eng muhimi fazoviy kenglikni m ohirona tasvirlay olishi zarur. Manzara m avzusini tan- lashda did, badiiylik va kom pozitsiyani asarda m aro- miga yetkazib tasvirlash, rang va tus munosabatlarida ish ni yaxlit yakunlay olish rassomning professional m aho- ratiga bog‘liq. M a’lumki, narsalar katta masofada hajm liligini, relef- ligini y o ‘qotib siluetli tekislik xarakteriga ega b o ia d i. Old k o ‘rinishdagi narsalar ancha hajmli, so y a -y o r u g i kon- trast b o iib k o‘rinadi. Yaqinda joylashgan yashil dala m a- sofa uzoqlashgan sari yashil rangdor b o‘yog‘i asta-sekin moviyga o ‘tadi. Olisdagi to ‘q narsalar ochroq va ko‘kimtir b o iib ko'rinadi. Quyosh nurida bulutlar va uzoqdagi qorli to g ‘ cho'qqilari ham qizil to'qsariq ranglarga kiradi. www.ziyouz.com kutubxonasi Turnan, chang yoki tutun bilan to ‘yingan fazoda narsal arning siluet aniqligi pasayadi. Toza havoda masofadagi shaklning aniq tashqi ko‘rinishining ozigina o ‘zgaradi. Old k o‘rinishlarni tasvirlashda narsalarning shaxsiy ranglari uzoqdagilarda esa — shartli rang muhim o ‘rinni www.ziyouz.com kutubxonasi egallaydi. Havoyi muhitda shartli ranglar narsalarni uzoq- lashtiradi va aksincha, shaxsiy narsalarning rangi ularni xuddi old ko'rinishga olib kelayotganday tuyuladi. Ish jarayonida old ko'rinishga biron-bir narsani "yaqinlash- tirish" zaruriyati b o is a uncha lokallik (narsa) m ohiyatini rangga qaratish lozim . Etyudning qandaydir qism ini "uzoqlashtirish" zaruriyati tug‘ilsa unda shartli ranglarni qo'llash kifoya. Fazoviy sifatlarni aniqlashda zarur mashqlar b o ‘lib mavzuli manzarani ochiq fazoviy olislari bilan tasvir lash, masalan, tog‘lardagi ko‘p ko‘rinishli dara yoki egri- bugri ariqli vodiy va old ko‘rinishda daraxtli o'rm on va bir necha daraxtlar ko‘rinishi bilan o'tloq (k o ‘kalamzor) xizmat qiladi. U zoq k o ‘rinishdagi o c h -to ‘qligi va rang tusini t o ‘g ‘ri aniqlash uchun hammasini yaxlit ko‘rib mayda qismlarga e'tibor bermasdan qarash muhimdir. Faqat shundagina old, o ‘rta va olis ko‘rinishdagi rang farqlarini t o ‘g ‘ri aniq- lab tasvirlash mumkin. "Havoni tasvirlashda, — deydi A.A. Deyneka — ayniqsa old ko‘rinishni uzoqdagiga nisbatan munosabatlarini ani- qlab va t o ‘g ‘ri yetkazilishi muhimdir, shundagina rang- tasvir o ‘z yechim ini topadi, asarda havoyi muhit hola tini to ‘g ‘ri tasvirlashga erishiladi". Plener rangtasvirining boshlang‘ich ta’lim bosqichida qisqa vaqtli va uzoq davom li etyudlar bajariladi. K eyinchalik esa manzara etyudlari ishlash jarayonida tabiatning nozik holatini tasvirlashga harakat qilish zarur. Tasvirlash mobaynida rassom tabiatning nozik o ‘zga- rishlarini kuzatar ekan o ‘z hissiyotini b o ‘lajak asarda ko'rsatishga harakat qiladi. Dem ak, naturada asosiy rang d og‘larni um um iy va katta rang munosabatlarini to ‘g ‘ri topish va m ohirona tas- virlay olish rangtasvirning muhim asosidir. Shular asosida manzara obyektlarining mayda bo'laklarining nozik farq- lanishlari amalga oshiriladi. Tabiat bo'yoqlari haddan tashqari rang-barang. 0 ‘t - o ‘lanlar, ko‘kat va daraxtlar www.ziyouz.com kutubxonasi yashil rangda. Lekin tabiatdagi bu ranglar turli-tum an tuslarga ega. 0 ‘tloqda o ‘sayotgan maysalar, kuzgi bug‘doy ekinlari, sabzavotlar, daraxtlarni har xil turlari — ham - masi ham o ‘ziga xos yashil rangdagi tusga ega. Tabiat o ‘ta nozik, ana shu o ‘ziga xos xususiyatlarni manzara etyudida tasvirlay bilish rassomdan juda katta bilim , malaka va tin- may izlanishni talab etadi. A M A L I Y M A S L A H A T L A R : 1. E ty u d bajarish v a q ti d a r a s s o m y o r q i n rangla rda k i y i n - g a n b o ‘lsa p a litr a va kartina t e k i s li g ig a k u c h l i reflek sla r t u s h i - shi a n iq . K u c h l i q u y o s h l i y o r i t i l i s h d a bu ran gla r, r eflek sla r p a li t r a d a g i b o ‘y o q l a r n i t o ‘g ‘ri q a b u l q i l i s h n i q iy i n l a s h t i r a d i va e t y u d n i n g rangli g a m m a s i n i o ‘zgartirib y u b o r a d i. B u n d a y h o l a t d a e t y u d k iy im rangig a q o ‘s h i m c h a u m u m i y rangni o r t t i- radi va a lb a t t a , n a tu r a n i h a q q o n i y ta s v ir la s h g a xala q it b er a d i. Shu* sa b a b li e t y u d l a r n i daraxt s o y a s i y o k i d e v o r y o n i d a t a s v ir lash m u m k i n e m a s , c h u n k i p a li tr a g a , q o g ‘o z y o k i m a t o g a o s m o n n i n g k o ‘k im t ir y o k i daraxt y a p r o q l a r i d a n y a sh il rangla r tu s h ib is h n i o ‘zgartirib y u b o ra d i. Q u y o s h l i k u n d a e ty u d n i s o y a - b o n t a g i d a baja rish l o z i m . M a t o va p a li t r a g a q u y o s h nurlari t u s h m a s l i g i k erak. 2. O q n u r b ila n y o r it il g a n q iz i l b u y u m q u y o s h n u r i n i n g q is q a toM qinli q i s m i n i o ' z i g a y u t a d i , o ‘zi aks e ttirgan qizil r an gga t e g i s h l i t o ‘lq i n l a r b u n d a n m u s t a s n o . Q i z il y o r u g ‘lik b il a n y o r it il g a n q iz i l b u y u m , in t e n s i v q i z i l b o ‘lib q a b u l q i - l i n a d i. Bu narsa q i z i l d a n t a s h q a r i , b o s h g ‘a ran g b ila n y o r it il s a , x i r a - z a r g ‘a l d o q , j i g a r r a n g y o k i q o r a m t i r b o 4li b q a b u l q i l i - n a d i. K u m u s h s i m o n ra n g d a g i m a n z a r a n i ( a y n i q s a z a n g o r i ra n g - d a g i n i ) s o v u q tu s d a g i y o r i t i l i s h d a n a m o y i s h q ilis h m u m k i n . I m p r e s s i o n i s t l a r n i n g n o z i k - z a n g o r i r a n g l a r i b u n d a y y o r i t i l i s h d a a n c h a t o ‘q r o q va n ey tra l b o ‘lib k o ‘r in a d i. 3. E t y u d d a rang va tus m u n o s a b a t la r i m a s a l a s i n i a n i q l a s h d a t a y a n c h b o ‘ lib x i z m a t g ‘i l u v c h i d a s t l a b k i m o y b o ‘ y o q v a r i- a n tl a r i y o k i a k v a r e l b o ‘y o q l a r i a r a l a s h m a s i y o r d a m b e r i s h i m u m k i n . M a n z a r a n i n g a s o s i y o b y e k t l a r ig a m a ’l u m tu s va rang m u - n o s a b a t l a r i g a m o s b o ‘y o q l a r a r a l a s h m a s i n i p a li tr a d a ta y y o r l a b www.ziyouz.com kutubxonasi o l i n a d i . B u e s a o ‘z n a v b a t i d a e t y u d d a u m u m i y ya x lit k o l o - r it n in g o s o n t o p i l i s h i g a z a m i n h o z ir l a y d i. N . N . V o l k o v n a tu r a d a n katta o ‘l c h a m d a g i q o g ' o z g a e t y u d - ni a k v a r e l b o ‘y o q l a r i b i l a n b a ja rish t a j r ib a sin i q u y i d a g i c h a y o z a d i : " M e n t u t u n s i m o n sa riq u z u q - y u l u q o s m o n n i va q u y u q t o ‘q y a s h i l s u v n i ta s v ir la d i m . A s o s i y m a s a la u c h t a r angni ta n l a b o lish : su v , narsalar va o s m o n . T a n l o v k u c h l i u c h l i k n i y a r a t s a - y u t u q . T a n l a n g a n u c h l i k k a b o ‘y o q l a r n i k o s a c h a l a r d a g ‘a m l a s h kera k . B o ‘y o q n i b i r o z k o ‘p r o q ‘ ta y y o r l a s h zarar q i l m a y d i . C h u n k i q a y ta t a y y o r l a n g a n b o ‘y o q ‘ x u d d i o ‘z i d a y b o ‘lm aydi" . I.E . R e p i n n i n g o ‘q u v c h i s i M . N . T o i d z e u s t o z i n i l i b o s s i z q i y o f a s i e t y u d i n i is h la s h i h a q i d a o ‘z i n i n g h o ti r a la r i d a s h u n d a y y o z a d i : "U b ir d a n i g a a s o s i y t o ‘q t u s d a is h n i b o sh la r d i: " B o ‘y o q b i l a n e m a s , balk i g a v d a n i " d o g ‘chalar" b il a n t a s v ir la s h za ru r d e b uqtirardi". U n i n g p a litr a sid a o ‘r ta c h a q u y u q - lik d a g i a s o s i y q o r i s h m a y a r im tu s b o ‘lardi. Z a r u r iy a t t u g ‘ilis h i b il a n u n g a g o h q i z i l n i , g o h b o s h q a b o ‘y o q la r n i ara la s h tirib i s h n i d a v o m ettir ar edi". K .A . K o r o v i n h a m a s o s i y r a n g l a r n i p a l i t r a d a o l d i n d a n a r a la s h tir ib s o ‘n g ula rni m a t o g a o btk azard i. "Ishni e n g t o z a t o ‘q j o y l a r i d a n b o s h l a s h n i y a h s h i k o ‘raman", — d e r d i u. Bu e s a i s h c h d a o q rangni k o ‘p is h la t i s h g a y o ‘l q o ‘y m a y d i . K o r o v in u s t a x o n a s i d a o ‘q u v c h i l a r i b a x m a l m a t o d a y a l a n g ‘o c h m o d e l n i ta s v ir la s h m a s h g ku lo t la r i d a q a t n a s h g a n B .V . I o g a n s o n s h u n d a y e s l a y d i: p a litra d a q o ra b a h m a l tu s in i q o r a r o q qilib ta y y o r l a g a n : t o z a h o l a t d a b e rlin la zu ri, t o ‘q krap lak va h in d sari q b o ‘y o g ‘iga o ‘x s h a s h t i n iq b o ‘y o q lo k ular ta rk ib ig a kira- di. K e y i n e s a palitran i o ‘z i d a u q ora b arxatn i a tr o f id a g i b a rch a tu s la r n i t o p a y o t i b turli m a t e r i a l n i s o y a d a g i q is m l a r i n i va s o c h - n i n g s o y a b o ‘l a g i n i t o p g a n k i u k a m e r t o n kabi ra ng p a litr a sid a j a m l a n g a n . . . " www.ziyouz.com kutubxonasi M O D A M B O S H I V A G A V D A S I N I N G Й R A N G T A S V I R I Pedagogika o liy o'quv yurtlarining badiiy-grafika fakultetlarida odarn tasvirini o ‘rganish eng asosiy vazi- falardan biridir. Murakkab ijodiy asarlar yaratishda odam gavdasi va portretini to ‘g ‘ri chiza bilish juda muhimdir. Jumladan: qiyofani konstruktiv qurish, harakat va xarak- terni topa bilish, har bir ifodalash zarur. Talaba bu shartlarni to‘liq bajara ol- mas ekan, inson ichki ps- ix o lo g ik h o la tin i o c h ib bera olmaydi. Odam boshi va gavda rangtasvirini m ukam mal ish lash , nazariy ham da amaliy bilimlarni chuqur o ‘rganish natijasida hosil bo'ladi. M a’lum bir m u- hitda odam qiyofasining anatom ik tuzilishini per- spektivada t o ‘g ‘ri tasvir lash hamda tus va rangda a n iq ifo d a la s h u c h u n rassomdan katta tajriba ta- lab etiladi. M isol tariqas- ida A. A b d u lla y e v n in g "Yozuvchi Said Axmad" asaridir. detalni tus yaxlitligida nozik A. Abdullayev. Y o z u v c h i S aid A x m a d . www.ziyouz.com kutubxonasi Inson rangtasvirini tasvirlashda ham tasviriy san’atning boshqa janrlaridagi kabi jarayon talab etiladi. Ya'ni, shakl konstruksiyasi nisbatlarni aniqlash, xarakter topish, rangda va tusda ifodalashdir. Odam boshini tasvirlashda uning anatom iyasini chu- qur tahlil etib, ichki psixologik holatini ko'rsata bilish, rangda va tusda yaxlit holatda yakunlash vazifasi yukla- tiladi. Talaba inson tanasini tasvirlashda uning rang xarak- teristikasi, hamda atrof muhit bilan yoritilish holatlarini xaqqoniy aks ettirishi muhimdir. Endigina inson boshi va qom atini tasvirlayotgan yosh rassom nisbatlarni aniq o lish i kerajc. Shu ndagina u ko‘zlangan maqsadga erisha oladi. Odam boshi va gavda rangtasvirini o ‘rganish jarayoni- ni quyidagi bosqichlarga b o ‘lish mumkin: 1. Inson boshini grizayl texnikasida tasvirlash. 2. Tabiiy yorug‘likda bosh rangtasvirini ishlash. 3. Sun’iy yorug‘likda rangtasvir ishlash. 4. Inson boshi rangtasvirini plenerda ishlash. Odam boshi rangtasvirini tusda ishlash (grizayl) Realistik rangtasvir q o ‘yilm asida tus m unosabatlarini t o ‘g‘ri topa bilish asosiy vazifalardan biridir. Rangtasvirda tus va rang m unosabatlarining o ‘zaro birligi naturani haqqoniy ifodalashda muhim om il b o ‘lib xizm at qiladi. Odam boshini grizayl texnikasida mukammal ishlay b il ish, rangtasvirda muvaffaqiyatli ishlash garovidir. 1-MASHQ. Och va to ‘q fonda odam boshini ifodalash. Bu m a s h q n i n g a s o s i y m a q s a d i yirik tu s m u n o s a b a t l a r i n i t o ‘g ‘ri t o p a bilis h ( f o n va n a t u r a n i n g o ‘z a r o b o g ' l i q l i g i g a u r g ‘u b e r g a n h o l d a ) d a n ib orat. M a s h q n i bajarish u c h u n n a tu ra g a t o ^ r i d a n yorugMik t u s h - g a n i m a ’q u l. S h u n d a y q i l i n g a n d a q o ‘y i l m a d a y o r u g ‘- s o y a l a r - n i n g k e s k i n h o l a t i b o l m a y d i . F o n b o s h g a n i s b a t a n b a 'z a n o c h , b a 'z a n t o ‘q b o ‘lishi m u m k i n . www.ziyouz.com kutubxonasi Bu m a s h g ‘u l o t n i n g a s o s i y m e t o d i k a h a m i y a t i s h u n d a k i , b o s h va fo n d a g i yirik tus m u n o s a b a t l a r i n i a n i q l a s h g a q a r a t i l - g a n . O d a t d a ta la b a la r f o n n i a l o h i d a y o z i s h a d i , b u n i n g n a t i j a s i - d a is h n i tu s j i h a t d a n q a r a lg a n d a ta s v ir d a y a x l i t l i k k a e r is h ib b o ‘lm a y d i . N a t u r a n i k o ‘r - k o ‘ron a k o ‘c h ir i s h is h n i m u v a f f a q i - y a ts izlik k a o li b kela di. S h u n i n g u c h u n tasvirlash d a t o lg ‘ri y o ‘ln i t a n l a s h , m e t o d i k k e t m a - k e t l i k d a is h n i d a v o m e tt ir i s h m u h i m dir. Bu kabi m a s h g ‘u lo t la r tasvir iy s a n ’at s i r - a s r o r l a r in i p u x t a o ' r g a n i s h d a m u h i m va z a r u r b o s q i c h d i r . M a ’l u m k i , p o r t r e t u s t id a ish o l i b b o r a y o t g a n m u t a x a s s i s r a s s o m d a s t la b m o d - e l n i n g s i l u e t i n i fo n g a n is b a t a n t o p i b , s o ‘ngra m a y d a d e t a l la r g a is h l o v b e r a d i h a m d a refle k s, y a r im s o y a , s o y a l a r n i k o ‘r satadi. S h u n i n g u c h u n ta s v ir la s h d a yir ik tu s m u n o s a b a t l a r i n i k o ‘rish va t o ‘g kri i f o d a l a s h h a m d a m a y d a d e ta lla r g a o ‘tish kerak. G r i z a y l is h la s h d a k o ‘p r o q jig a rra n g , q o r a , u lt r a m a r in va o q b o ky o q l a r d a n f o y d a l a n g a n m a'q u l. 2 -M A S H Q . Odam boshini yon tarafdan yoritilgan ho- latdagi ranglavhasini ishlash. Bu m a s h g ‘u l o t d a q u y i d a g i m a q s a d k o ‘z d a tu t ila d i : b o s h - n i n g y o r u g 4 va so y a q is m l a r i d a g i tu s m u n o s a b a t l a r i n i ( f a n n in g h a m ) h a m d a b o s h s h a k l i n i tu s d a t a s v ir la s h . Bu m a s h q n i bajarish u c h u n a n a t o m i k q u r il m a s i a n i q m o d e l t a n l a n a d i . U s h u n d a y q o ‘y il is h i k e ra k k i, k u c h l i y o r u g ‘- s o y a ko n tr a s ti vu ju d g a k e ls in . B o s h n i n g y o r u g 4 va s o y a q i s m l a r i d a g i tu s m u n o s a b a t i fo n b il a n b ir g a l ik d a y a q q o l k o ‘r in i s h i kerak. F o n s i f a t i d a k u lra n g m a t o t a n l a n i b , b o s h n i n g y o r u g ‘ ta ra f i- d a n , t o 4q, s o y a ta r a f id a n e s a o c h b o ‘lib k o ‘r in g a n i m a 'q u l. S o y a t o m o n d a sh a k l a n i q l i g i g a e r is h is h u c h u n y o r u g ‘lik q a y - ta r u v c h i t e k i s l i k d a n f o y d a l a n i s h m u m k i n . A y n a n s h u n d a y s h a - r o it d a y u z n i n g s o y a q i s m i d a a n a t o m i k a n iq c h i z i q l a r n i k o ‘rish m u m k i n . Bu m a s h q n i baja rish da talab alar b ir o z q i y i n c h i l i k k a u c h r a y - di. T a l a b a l a r m o d e l n i y a x lit q a b u l q il i s h n i o ‘r g a n m a y turib, m a y d a d e t a l l a r g a b e r i l i b k e t i s h a d i . Y i r i k s h a k l y o ‘q o t i b q o ‘y i l g a c h n a tu r a n i f o n g a b o g ‘lay o l i s h m a y d i . N a t u r a n i yaxlit q a b u l eta o l m a g a n bu b o s q i c h d a t a l a b a d a n m a k s i m a l d iq q a t www.ziyouz.com kutubxonasi e 't ib o r talab e t i l a d i . M a s h q l a r j a r a y o n i d a y u z a ji n la r i , k o ‘z k ip r i k la r d a n u m u m i y m a y d a d e t a l la r d a n o n g l i r a v is h d a v o z k e c h i s h kerak. Y ir ik tu s , sh a k l m u n o s a b a t l a r i n i t o ‘g ‘ri t o p i s h po rtret r a n g ta s v ir in i o ‘z la s h t i r i s h g a k e n g y o ‘l o c h i b b era d i. T a la b a bu m a s h q l a r n i ba ja rish j a r a y o n i d a b o s h n i n g h ar bir boMagini t u s d a b ir - b i r i d a n f a r q in i, y o r u g ‘- s o y a x a r a k t e - rini o ‘rg ana b o r is h i kerak. Y u z b o ‘laklari, k o ‘z - o l m a s i , b u - r u n n i n g o l d , y o n t o m o n l a r i , y o n o q q a i s h l o v b e r a y o t g a n d a katta s h a k l n i h i s o b g a o l g a n h o l d a , j u d a m a y d a l a s h t i r i b y u b o r - m a s d a n i s h la s h zarur. T o p s h i r i q n i m u v a f f a q i y a t l i c h i q i s h i g a q o ‘y i l m a n i t o ‘g ‘ri y a x lit k o ‘ris hga e r i s h i s h b il a n y e t i s h i s h m u m k i n . B o s h sh a k l ig a is h lo v b e ris h s o y a q i s m i d a n b o s h l a n a d i . S o y a y a x li t, katta s h a k l n i ajratib, tu s m u n o s a b a t i d a k a m e r t o n v a z i - fas in i h a m o lta y d i . S o y a d a n k e y in f o n y e c h i m i hal e t i la d i . T a la b a l a r k o ‘p i n c h a f o n g a u n c h a l i k e ’ti b o r b e r i s h m a y d i . B o s h n i is h la b b o ‘li s h g a c h , f o n n i b o ‘ya b q o ‘y a q o l i s h a d i . N a - tija da yirik sh a k l la r , s h u n i n g d e k b o s h b o ‘laklari m u n o s a b a t i d a x a t o l ik k a y o l q o ‘y il a d i. B o s h n i n g s o y a va fo n m u n o s a b a t l a r i t o p i l g a c h y o r i t i l g a n q i s m i i s h la n a b o s h l a n a d i . T a s v i r l a s h n i n g bu b o s q i c h i d a b o s h n i n g k o n t u r c h i z i g ‘i f o n d a q a n d a y x a r a k - te rda b o ‘li s h i g a k o ‘p r o q e ’ti b o r b e ris h ta lab e t i l a d i . O d a t d a ta la b a la r b o s h n i n g y o r it il g a n q i s m i f o n i n i t o ‘q r o q , s o y a q i s - m i n i o c h r o q o l i s h g a xarakat q il is h a d i. M o d e l k o n t r a s t y o r i t i l g a n b o ‘l m a s a , b o s h n i n g y o r u g ‘ q is m i k o n tu r i f o n g a n is b a t a n bir o z t o kq r o q b o ‘lad i, s h u n i n g d e k s o y a q i s m i f o n g a n i s b a t a n r e fle k sla r y o r d a m i d a y o r u g ‘ c h i z i q q a e g a b o ‘la d i. B o s h n i n g s h u n d a y y o r i t i l i s h i reflek s c h i z i q k o n tu ri y o r d a m i d a f o n d a n Download 68.25 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|