S anoq sistemalari ustida amallar bajarish. 1-Misol

A xborot xavfsizligi va axborotlarga doir savollar.


1. Kiriptografiya - bu?
(Kripos - yashirin, logos - fan) ma’lumotni himoya qilishni asrlar davomida yig‘ilgan manbalari va usullariga xos qonuniyatlarni o‘rganadi.
2. Iddentifikatsiya - bu?
Foydalanuvchini tizimga o‘zini tanitish jarayoni bo‘lib unda mijozning maxsus shaxsiy kartalaridan yoki uning biometrik xususiyatlaridan foydalaniladi.
3. Autentifikatsiya - bu?
Foydalanuvchining to‘g‘riligini tekshiriladi va uning asosida tizimda faoliyat olib borishi mumkinligi yoki mumkin emasligi belgilanadi.
4. Avtorizatsiya - bu?
Foydalanuvchiga tizim tomonidan berilgan huquqlar majmuasidir.


5-Masala. ADSL modem ma’lumotlarni uzatish tezligi 128000 bit/sek ni tashkil etadi. Ushbu ulanish orqali matnli faylni uzatish 1 daqiqa davom etdi. Agar 16 bitli Unicode kodlashda berilganligi ma’lum bo‘lsa, uzatilayotgan matn necha belgidan iborat?


Yechish. Masalani yechishda Q=R*t formuladan foydalanamiz. Bunda Q-hajm, R-tezlik va t-vaqt birliklari.

R=128000 bit/sek.

t=1 daqiqa =60 sek.

Q=R*t=128000 bit/sek * 60 sek. = 7680000 bit.

Masala shartiga ko‘ra 16 bitli Unicode kodlashda berilganligini inobatga olib, natijani 16 ga bo‘lib olamiz.

Q_u=7680000 bit / 16 bit = 480000 bit.

Natija: Q_u=480000 bitga teng.


6-Masala. 1024x600 o‘lchamdagi grafik fayl qattiq diskdagi hajmi 120 Kb dan oshmaydi. Ushbu rasmni kodlash uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan ranglar maksimal miqdorini aniqlang?


Yechish. Masalani yechishda P≥m*n*i formuladan foydalanamiz. Bunda P-axborot hajmi, m va n - ekranning o‘lchamlari va i-rangni kodlash razriyadi.

P=120 Kb = 122880 bayt = 983040 bit

m=1024
n=600

983040 bit ≥ 1024*600*i

1,6 ≥ i
i=1
Ranglarning maksimal miqdori N=2ⁱ ya’ni N=2¹=2 teng.