S avezbayev, S. N. Volkov
An ’anaviy jam oa kolxoz -
Download 6.41 Mb. Pdf ko'rish
|
26. yer tuzishning imiy asoslari. avazbayev s
An ’anaviy jam oa kolxoz -
sOvxoz va shaxsiy tom orqa shaklidagi yerdan fo y d alan ish iar en d i y etarli b o ‘lm ay qoldi. Y er, ijara, mulkchilik, kooperatsiya, yer islohoti to ‘g‘risidagi qonuniy aktlar, yer egaliklari va yerdan foydalanishlaming yangi shakllari rivojlanishiga yordam qiladi, shu sababli, ularning tarkibi o ‘zgardi: fermer, dehqon x o ‘ja lik la rin in g , s h irk a tla rn in g , fe rm e r, d e h q o n x o 'ja lik la ri birlashmalarining hissaiari oshdi. 0 ‘zbekistonda dehqon xo'jaliklarini rivojlantirish uchun huquqiy va iqtisodiy asos yaratildi. Davlat ularning oyoqqa turishiga va samarali faoliyatiga ko ‘maklashadi, qishloq m ulkdorlarining huquqlarini va qonuniy m anfaatlarini ta ’minlaydi. D ehqon yer egaliklari va fermer xo'jaliklari yerdan foydalanish- lari zahira yerlar, o 'rm o n fondi, jam o a xo'jaliklari va boshqa korxonalar, tashkilotlar yerlari hisobiga tashkil etiladi. M ahalliy sharoitlarga bog'liq holda tekinga beriladigan yerlarning cheklangan m e’yorlari belgilangan. Bu xo'jaliklar lxtiyoriylik, yerlarni mulk qilib yoki meros qilib ijara huquqlari bilan berish, yetishtirilgan mahsulotni lo'la tasarruf etish asosida tuziladi. Dehqon xo'jaliklari faoliyatiga davlatning, boshqa organlar va m ansabdor shaxslarning ixtiyoriy aralashishi taqiqlanadi. Xo'jalik boshliqlariga mulkchilik yoki meros qilib qoldiriladigan um rbod egalik qilish huquqlarini tasdiqlovchi davlat akti yoki shah o d atn o m asi beriladi. Yer tuzish b o 'y ich a boshlang'ich ishlar davlat budjeti hisobiga amalga oshiriladi. D e h q o n x o 'jalig in in g yerga b o 'lg a n m ulkchilik huquqi fo 'Ia va q ism an yer u c h astk a sid a n ixtiyoriy voz k ech ish d a, y erlard an 51 m o 'lja lla n g a n m a q s a d la r g a x ilo f fo y d a la n ilg a n d a , tu p ro q u n u m d o rlig in in g s e z ila rli pasayishiga olib k elad ig an yerdan foydalanishning asosiy tartiblari buzilganda, yer uchastkalari davlat yoki jam iyat ehtiyojlari uchun olinganda to'xtatiladi. Bu yerlar sotib olinishi va sotilishi, alm ashtirilishi, garovga qo'yilishi mumkin. U chastkalarni sotib olish va sotish mahalliy m a’m uriyat orqali amalga oshiriladi. Noqishloq xo'jalik maqsadlariga mo'ljallangan yerlar O'zbekistonda ancha katta m aydonni egallaydi. Ular o'z tarkiblariga o'rm on xo'jaligi, sanoat va transport korxonalari, kurortlar va qo'riqxonalar, gidro- texnik, suv xo'jaligi va boshqa obyektlarning yerdan foydalanishlarini b irlash tirad i. O 'rm o n xo'jaligi korxonalari o 'z yeridan fo y d a lanishlarini, asosan, davlat fondi yerlari hisobiga tashkil etadilar. Sha harlar va shaharchalar hududlari tarkibiga ko'plab har xil yer egalari va yerdan foydalanishlar kiradi. N oqishloq xo'jalik yerdan foydalanish uchun (kurortlar, q o ' riq x o n a la r, ta b ia tn i m u h o fa z a q ilish va so g 'lo m la.sh tirish g a m o 'lja lla n g a n o b y e k tla rd a n ta sh q a ri) y e rla rn i m u tlo q tejash tam oyili, ularni eng progressiv loyihalar va texnik yechim lar asosida berish m ajburiydir. Bu y erdan foydalanishlarni tu zish d a bosh yo'nalish ularda ishlab chiqarish obyektlari egallab turgan yerlarning nisbatini ko'paytirish, hududlarning qurilish zichligini oshirish- dir. Hozirgi vaqtda sanoat korxonalari yerlarining faqat 59% ajratil gan maqsadlarga mos foydalaniladi. Shaharlarda bevosita shaharsozlik m aqsadlarida 52% hudud xizmat qiladi. Qolgan qurilish egallamagan m aydonlarning asosiy qismi bino va inshootlarni qurish uchun yaroqlidir. N oq ish lo q xo'jalik yerdan foydalanishning yanada takom il- lashtirish quyidagilar hisobiga amalga oshiriladi: - mavjud sanoat korxonalari va transport inshootlarini tako- m illashtirishning ustivorligi va yangi qurilishlarning cheklanishi; - k o 'p qavatlik qurilishni, obyektlarni kompleks joylashtirishni keng qo'llash, yer osti kengliklaridan foydalanish; - chiqitsiz va kam chiqitli texnologiyalarni o'zlashtirish, qo'shim - cha m ahsulotlarni qayta ishlash va xomashyoni saqlash, himoya m intaqalarini yaratish uchun maxsus hududlarni ajratish; - yerni ko'p talab qiladigan ishlab chiqarishlarni unumsiz yerlarda joylashtirish; 52 - yuqori texnik kategoriyali magistral avtomobil yo‘llarini va qatliq qoplamali qishloq yo'llarm i qurishni tezlashtirish. Har xil yer egalari va yerdan foydalanishiar birgalikda m am laka- timizning yer xo‘jaligini tashkil etadi. U 2000-yilda 40 mingdan ortiq fermer xo‘jaliklari, 2335 jam oa va shirkat xo'jaliklarining, 35838 dehqon xo'jaliklari va to m o rq a uchastkalari 104083 ishchi va xizm atchilarning bog‘dorchilik uchastkalarining yerlarini, 1461 sanoat, transport va boshqa tarm oqlar korxonalari yer uchastkalarini; yuzlab shaharlar va shaharchalar hududlarini o 'z ichiga oldi. Unga yana joylashishi va faoliyat ko'rsatishi yer bilan, uning sifati va joylashgan o ‘rni bilan ajralmas bog‘liq har xil obyektlar (sug'orish va zax qochirish tizim lari, y o ‘l tarm o q lari, o 'rm o n daraxtlari polosalari) kiradi, Yer xo'jaligini oqilona tashkil etish qishloq, suv, o 'rm o n xo'ja liklari, m a'danli xomashyo majmuasining va boshqa barcha tarm oq- larini hududiy o'zaro ham korliklarini yaxshilaydi. Turg'un ishlab chiqarish vositalari bilan birgalikda yer xo'jaligini tashkil etadigan yer egaliklari va yerdan foydalanishiar o 'z tarkiblari bo'yicha judayam o'zgaruvchan bo'ladi. Ayrim korxonalar tugatiladi va turi o'zgartiri- ladi, yangi yer egaliklari va yerdan foydalanishiar tashkil etiladi, mamlakatimizdagi yer munosabatlari tavsifi o'zgaradi. Bu o'zgarishlar butun jam iyat m anfaatlarini ta ’m inlashga qaratilgan davlatning m e’yorida tartibga solish obyekti bo'lishlari kerak. Yer egaliklari va yerdan foydalanishiar tizimi milliy a n ’analar, tabiiy va iqtisodiy sharoitlar ta ’siri ostida vujudga keladi. Yer tuzish yer egaliklari va yerdan foydalanishlarni tartibga solish, yer xo'jaligini takomillashtirish vositasi bo'lib xizmat qiladi. Shuning uchun u ishlab chiqarishni va hududni tashkil etishda sodir boiavotgan o'zgarishlarga mos ravishda doimiy yangilanib borishi kerak. 53 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling