S avezbayev, S. N. Volkov

7. 
Yeraing xususiyatlari va tabiiy sharoitlarining yer tuzish masala- 
iaririi yechishga ta’siri.
Qishloq xo‘jaligida asosiy ishlab chiqarish vositasi hisoblanadigan 
yerning tabiiy xususiyatlari yerdan foydalanish shakllari va usullarini 
tanlashdabirinchi darajali ahamiyatga ega. Iqtisodiy omillarga nisbatan 
ta rm o q n i y u ritis h n in g h o z irg i ilm iy -te x riik d a ra ja sid a u la r 
boshlang'ich bo'lib qolishadi. Tabiiyki, yer tuzishda ishlanadigan, 
yerdan foydalanish va ularni muhofaza qilish bo‘yicha tadbirlar ijobiy 
tabiiy xususiyatlardan foydalanishga va salbiy jarayonlarni to ‘xtatishga 
qaratiladi.
T abiiy va iqtisodiy o m illar t a ’siri ostida yer xususiyatlarining 
o 'zg a rish i doim iy va obyektiv x arak terg a ega; u larn in g urnum iy
141

---

yo'ualishi qishloq xo‘jalik ycrlari mahsuldorligini oshirishga qaratilgan. 
Keyingi o ‘n yilliklarda katta hajmdagi melioratsiya ishlari bajarildi. 
Afsuski, ular arzon va keng miqyosli yer tuzish va agrotexnik tad- 
birlar bilan qo'shib olib borilm adi, bu oxirida yuqori sam ara olish 
irnkonmi bermadi.
: Yerning tabiiy xususiyatlarini to ia ro q hisobga olishga yerdan foy- 
dalanishni oqilona tashkil etishning ustivor m a’muriy usullaridan 
kom pleks ilm iy-texnik va ijtiinoiy-iqtisodiy dasturlarni am alga 
oshirishga o ‘tish yordam beradi. U lar yerning sifatini yaxshilash, 
ularni salbiy jarayonlardan m uhofaza qilish, qim m atbaho yerlarning 
m aydonlarini saqlash va m ahsuldorligini oshirish, qishloq xo‘jaligi- 
ning yer resurslari bazasini m ustahkam lash b o ‘yicha maqsadga yo‘~ 
naltirilgan ishlarni yo ‘lga q o ‘yish im konini beradi.
Y er islo h o ti ja ra y o n id a am alga osh irilad ig an o ‘zgarishlar, 
qishloq xo ‘jalik ishlab chiqarishini tashkil etishda tabiiy sharoitlarni 
t o i a r o q hisobga olish, uni an iq hud u d sh aro itlarig a m oslash 
im koniyatini beradi.
Y erning obyektiv xususiyatlarini va sifatini qishloq xo‘jaligida va 
jam iyat faoliyatining boshqa sohalarida hisobga olishning ahamiyati 
kattaligiga e ’tiborni qaratib, yer tuzish b o ‘yicha ilmiy va ishlab 
chiqarish tashkilotlari yer salohiyatini baholashning maxsus tizimini 
yaratdilar, ularga quyidagilar kiradi:
• tuproq, geobotanik, topografik va boshqa tasvirga olish va 
izlanishlar;
• yer fondini mintaqalarga b o iib , tabiiy - qishloq xo‘jalik rayon- 
lashtirish;
• yerlarning toifalari va yer yaroqliligi klasslari ko‘rsatilgan ishlab 
chiqarishning genetik klassifikatsiyasi;
• tuproq bonitirovkasi;
• yerlarni mahsuldorligi, xarajatlar qoplanishi va daromadliligi 
b o ‘yicha ajratib iqtisodiy baholash.
B u n d ay ax b o ra t b azasi o p tim a l y ech im larn i qab u l qilish 
im konini beradi.
142

---