S. B. Azimova

5.2 OSHQOZON OSTI BEZI FIZIOLOGIYASI 
Vazifalar oshqozon osti bezining roli ekzokrin va endokrin funktsiyalarni 
bajarishdir. Birinchisi, oshqozon osti bezi sharbatini yog'lar, oqsillar va 
uglevodlarning parchalanishi uchun zarur bo'lgan fermentlar bilan ishlab 
chiqarish . Ular orasida: yog 'molekulalarining glitserin va yog' kislotalariga 
parchalanishi uchun zarur bo'lgan lipaz; murakkab uglevodlarni glyukoza ichiga 
parchalaydigan amilaza; tripsin. Uning yordami bilan oqsillar aminokislotalarga 
parchalanadi; tripsin funktsiyasini bajaradigan, ammo qat'iyroq bo'lgan 
ximotripsin. Endokrin funktsiyasi insulin va glyukagon ishlab chiqaradigan 
Langerhans orollari tomonidan ta'minlanadi. Insulin qondagi normal miqdordagi 
glyukoza 
miqdorini 
saqlaydi, 
bu 
uglevod 
almashinuvi 
uchun 
zarurdir. Glyukagon qondagi shakar konsentratsiyasini saqlaydi, lipidlarning 
parchalanishini rag'batlantiradi va xolesterolni pasaytiradi.
Me'da osti bezi shirasining tarkibi va xususiyatlari 
Ekzokrin oshqozon osti bezi faolligi o'n ikki barmoqli ichakka 1,5-2,0 l 
me'da osti bezi shirasining shakllanishi va sekretsiyasidan iborat. Me'da osti bezi 
shirasining tarkibida suv va quruq qoldiq (0,12%) mavjud bo'lib, u noorganik va 
organik moddalar bilan ifodalanadi. Sharbat tarkibida Na +, Ca2 +, K +, Mg2 + 
va Cl-, SO32-, HPO42- anionlari bor. qaysi sharbati pH tufayli, ayniqsa, uning 

---

89 
ko'p, bikarbonatlar hisoblanadi 7,8-8,5. Oshqozon osti bezi suvi fermentlari 
ozgina gidroksidi muhitda faol ishlaydi. 
Oshqozon osti bezi sharbati oqsillarni, yog'larni, uglevodlarni va nuklein 
kislotalarni hazm qiladigan proteolitik, lipolitik va amilolitik fermentlar bilan 
ta'minlanadi. Alfa-amilaza, lipaza va nukleazalar faol holatda ajralib 
chiqadi; proteazlar - proenzimlar shaklida. 
Safro tuzlari mavjud bo'lgan pankreatik lipaz lipidlarga ta'sir etib, ularni 
monogliseridlar va yog 'kislotalariga parchalaydi. Fosfolipaza A va esteraza ham 
lipidlarga 
ta'sir 
qiladi . mavjud ii 
io kaltsiy 
yangi 
yog'lar 
gidrolizini 
rivojlangan. Proteolitik 
fermentlar 
proenzimlar 
- 
tripsinogen, 
ximotripsinogen, A va 
B prokroksipeptidaza , proelastaza shaklida 
ajralib 
chiqadi . O'n ikki barmoqli ichakning enterokinazasi ta'siri ostida tripsinogen 
tripsinga 
aylanadi. Keyin 
tripsinning 
o'zi 
tripsinogen 
va 
boshqa 
propeptidazalarning qolgan miqdoriga ta'sir etib, ularni faol fermentga 
aylantiradi. Tripsin, ximotripsin, elastaz asosan oziq-ovqat oqsillarining ichki 
peptid aloqalarini buzadi, natijada past molekulyar og'irlikdagi peptidlar va 
aminokislotalar 
paydo 
bo'ladi. A va 
B karboksipeptidazalari oqsillar 
va 
peptidlardagi C-terminal aloqalarini uzadi.