S. B. Azimova

---

1 
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA'LIM 
VAZIRLIGI 
 
 
 
 
S.B.AZIMOVA 
Bilim sohasi: Ijtimoiy ta'minot va sog‘liqni saqlash- 500000 
Ta'lim sohasi: Sog‘liqni saqlash – 510000 
 
«Рatologik fiziologiya» 
fanidan 
 
OVQAT HAZM QILISH TIZIMI 
 
 
 
 
o‘quv qo'llanmasi 
 
 
 
Tibbiy-biologik ishi- 5510900 
ta'lim yunalishi uchun 
 
 
 
 
TOSHKENT-2020 

---

2 
«OVQAT XAZM QILISH TIZIMI» o‘quv qo'llanmasi 
TUZUVCHI 
Azimova Sevara Baxodirovna 
- tibbiyot fanlari doktori, TTA 
normal 
va 
patologik 
fiziologiya 
kafedrasi dotsenti
RETSENZENTLAR 
Rustamova Mamlakat To'labayevna 
2-son ichki kasalliklar kafedrasi mudiri 
TTA, t. f. d., professor 
Zokirov Yerkin Uzuevich 
ТoshPTI patologik fiziologiya, 
gistologiya, sitologiya va embriologiya 
kafedrasi mudiri, t. f. d., professor. 
O'quv 
qo'llanmasida 
inson 
oshqozon-ichak 
tizimining 
patologik 
fiziologiyasining asosiy masalalari bo'yicha tushunchalar va ilmiy ma'lumotlar 
keltirilgan . Uning mazmuni yangi ta'lim standarti va shifokorning professional 
faoliyatini amalga oshirish jarayonida yuzaga keladigan asosiy kasalliklarning 
etiologiyasi va patogenezi haqidagi zamonaviy g'oyalarga mos keladi. Qo'llanma 
Tibbiy-biologik ishi-5510900 ta'lim yunalishi bo‘yicha, ovqat hazm qilish 
tizimining anatomiya, normal fiziologiya va patologik fiziologiyasi haqidagi 
bilimlarni o'z ichiga olgan tegishli fanlarning birlashmasida ishlab chiqilgan. 
Qo'llanmada original sxemalari, rasmlari, shuningdek, vaziyat vazifalari va test 
savollari berilgan. Qo'llanma oliy o'quv yurtlari talabalari, tegishli fanlar 
o'qituvchilari, shuningdek magistrlar, ordinatorlar va aspirantlar uchun 
mo'ljallangan.
  
O'quv qo'llanma tasdiqlandi: TMA ilmiy Kengashining qarori,№____, 
OTM ________2020_ ilmiy-texnika Kengashi qarori bilan, _ _ _ _ ______ _ _ _ 
2020 yildagi № _ _ _ sonli bayonnomasi. 
Ilmiy kotib _____________________ t. f. d., professor Ismailova G. A. 

---

3 
KIRISH 
Oshqozon-ichak trakti kasalliklarining patogenezi patofizyolojik fanning eng 
katta qismlaridan biridir. Va bu juda tushunarli, chunki u hazm qilish tizimi 
orqali inson, ehtimol, atrof-muhit bilan eng yaqin va ko'p qirrali aloqani amalga 
oshiradi. Shuning uchun ovqat hazm qilish organlari, teri va nafas olish yo'llari 
bilan birga, favqulodda ogohlantirishlarga ko'proq ta'sir qiladigan tizimdir, 
shuning uchun oshqozon-ichak patologiyasi juda keng. Shu bilan birga, ushbu 
tizim evolyutsiya jarayonida ovqat hazm qilish tizimini patogen moddalardan 
himoya qiluvchi bir qator mukammal himoya-adaptiv mexanizmlarni ishlab 
chiqdi. Ovqat hazm qilish tizimining kasalliklari ekzogen, endogen va genetik 
omillarga bog'liq bo'lgan hazm qilish tizimi yoki ushbu tizimning alohida organi 
ishida buzilishlarni ko'rsatadigan xarakterli, doimiy yoki vaqti-vaqti bilan paydo 
bo'ladigan belgilar majmuasidir. Shuning uchun ovqat hazm qilish tizimi 
kasalliklarini rivojlantirish mexanizmlari juda murakkab va ularning namoyon 
bo'lishi juda xilma-xildir. Ishning maqsadi oshqozon-ichak trakti sekretor, 
vosita, evakuatsiya va assimilyatsiya funktsiyalarining etiologiyasi va 
patogenezini, klinik ko'rinishlarni, ushbu kasalliklarni tashxislash tamoyillarini 
tavsiflashdan iborat.
Ovqat hazm qilish tizimi boshqa fiziologik tizimlar bilan o'zaro bog'liq 
bo'lib, ovqat hazm qilish tizimining patologiyasi boshqa fiziologik tizimlarning 
organlari kasalliklaridan kelib chiqishi mumkin. Hozirgi bosqichda oshqozon-
ichak trakti kasalliklarining paydo bo'lishi va rivojlanishi qonunlarini 
o'rganadigan patofizyologiya bo'limi anatomiya, normal fiziologiya, biokimyo, 
immunologiya kabi asosiy fanlar bilan yaqin birlikka ega bo'lib, kelajakda 
mutaxassisning bilim va amaliy ko'nikmalariga alohida talablar qo'yadi.