S bozorova, N. Kamolov

Vilson kamerasi. Vilson kamerasining ish prinsipi kameraning ishchi hajmida zaryadli zarrachalaming trayektoriyasi bo‘ylab, hosil bo‘lgan ionlarda o‘ta to‘yingan bug‘ning kondensatsiyalanishiga asoslangan (13.3- rasm).


О





13.3-rasm.


Porshen keskin pastga tushganda kameradagi bug‘ adiabatik ravishda kengayadi, natijada bug‘ sovib o‘ta to‘yingan beqaror


232




holatda bo‘ladi. Kameruga kirgan zarracha hosil qilgan ionlar kondensatsiya markazlari bo‘lib hisoblanadi. Ana shu markazlarda suv tomchilari uchib o‘tgan zarraning izi - treklarini hosil qiladi (13.4-rasm).





13.4-rasm.


Treklar fotosuratidan olingan infoi-mu'-’vadan zarracha energiyasi aniqlansa, uzunlik birligidagi tomchilai soniga qarab zarracha tezligini baholash mumkin.
Pufakchali kamera. Glezer (1952-y.) zarrachalaming treklarini qayd qilish uchun o‘ta isitilgan (qizdirilgan) suyuqlikdan foydalanishni tavsiya etdi. Dastlabki holatda kameradagi suyuqlik yuqori bosim ostida bo‘ladi va bu bosim, garchi suyuqlik temperaturasi, atmosfera bosimidagi qaynash temperaturasidan yuqori bo‘lsada, uni qaynab ketishdan saqlab turadi. Bosim keskin pasayganda, suyuqlik o‘ta qizdirilgan metastabil holatda bo‘ladi. Uchib o‘tgan zaryadli zarrachalar izidagi ionlarda bur pufakchalaridan iborat treklar hosil bo‘ladi. Ishchi modda sifatida asosan vodorod, ksinon, propanlar ishlatiladi. Pufakli kameraning ish muddati undagi ishchi modda zichligi kattaligi tufayli zarrachaning uchish masofasi ancha qisqa bo‘lishiga asoslangan. Treklar esa zarrachaning tabiati va xossalari haqida informatsiya asosi bo‘lib hisoblanadi (13.5-rasm).


233







13.5-rasm.