S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

Tayga kanasi (Ixodes persulcatus) tana tuzilishi jihatdan mol kanasiga ya- 
qin turadi. Tayga kanasi uch xo'jayinli. T o'ygan va u ru g ia n g a n urg'ochi kanalar 
o im o n la rd a g i y ergato'kilgan barglarorasigakirib tuxum qo'yadi. Taygada odamga 
ham hujum qiladi. Yosh kanalar mayda sutemizuvchilar va parrandalarda parazitlik 
qiladi. Tayga kanasining kattaligi 2 ,5 -4 mm keladi (63-rasm).
Tayga kanasi kana ensefaliti q o 'zg 'atu v ch isin i tarqatadi. Bu kana Kam chatka- 
dan Janubiy Sibir o'rmonlarigacha tarqalgan. Enscfalit kasalligi kanalar orqali yov- 
voyi hayvonlardan odamga yuqishini akademik Ye.N. Pavlovskiy va L.A. Zilber 
1930-yilda aniqlagan. Kana ensefaliti odamda juda o g i r o'tib, o i i m g a olib keladi 
yoki tana qismlarining falajlanishiga sabab b o ia d i. Kana taygadagi sutemizuvchi 
hayvonlar va parrandalardan virusni o 'ziga yuqtirib turadi. Virus kana tanasida 
uzoq vaqt saqlanadi va nasldan-naslga o'tadi. Tayga kanasidan saqlanish uchun 
odamlar tayga hududlariga borganda uzun etik, kombinezon kiyib, yeng uchlarini 
rezinka tasma bilan bogiaydilar. Badanga kanalarga qarshi surtmalar surtiladi.
Dermatsentor kanasi (Dermacentor pictusN u ru g in in g MDH da 10 dan ortiq 
turi uchraydi. Ular G 'arbiy Sibirda keng tarqalgan.
Dermatsentor kanalarning dorzal qalqom kumush rangli yaltiroq b o ii s h i bilan 
xarakterlanadi (63-rasm).
63-rasm . 
K asallik tarq atu vch i 
kanalar: A -x o ‘jayin in i poylab tur- 
gan u rg ‘ochi tayga kanasi (Ixodes 
p ersulcatu s); B -u rg‘ochi d erm a tsen ­
tor kanasi (D erm acen tor pietus); 
D- u rg ‘ochi orn itod oru s k anasi (O r- 
n ith odorus papillip es).
163

---

Jinsiy voyaga yetgan kananing tanasi oval shaklda. “Boshchasi” tananing oldingi 
uchida joylashgan, xartumchasi iksod avlodiga kiradigan kanalar xartumchasiga 
nisbatan kaltaroq. Ko'zlari bor, uch xo'jayinli. Imago davrida qoramol, ot, q o'y, 
bug'u, cho'chqa, tulki, it va boshqa hayvonlarning qoni bilan oziqlanadi. Lichinka 
va nimfalari sichqonsimon kemiruvchilar, hasharotxo'rlar hisobiga yashaydi. Ima- 
golari 2 -3 yilgacha och yashashi mumkin.
Bu kanalar tulyaremiya, piroplazmoz, tayga ensefaliti, tepkili terlama, gemospo- 
ridioz kabi kasalliklami yuqtiradi.