S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari psixologiya nazariyasi

namoyon bo`luvchi motiv sifatidagi motivlashtirish.

12. 
    shakl
    

Subyektni faoliyat ko`rsatishiga qanday ehtiyojlar undayotganini izoxlab beradi.

2. Motivlashtirish faollik nimaga qaratilganligini, nima uchun qandaydir

boshqa xulq-atvor emas, balki xuddi shunaqasini tanlanganligini izoxlash.

3. Motivlashtirish kishi axloqi va faoliyatni o`zi boshqaradigan vosita hisoblash.

Motivlar xulq-atvor yo`nalishini tanlashni belgilaydigan sabablardir hamda birgalikda kishi shaxsining yunalganligini tashkil etadi.
Bu vositalarga hissiyotlar, emotsiyalar, istaklar, qiziqishlar, dunyoqarash va ehtiqod kiradi.

Irodaviy harakatda uni motivlashtirishning barcha uchta tomoni - faollik manbai, uning yo`nalganligi va o`z-o`zini boshqarish vositalari namoyish kilingandir.
Shunday qilib, ehtiyojlar bir xil harakatlarning bajarilishini belgilaydigan va boshqalarining bajarilishiga xalaqit beradigan har xil motivlarga aylanadi. Irodaviy harakatlarning sabablari hamisha ozmi-ko`pmi darajada anglanilgan harakterda bo`ladi. U yoki bu ehtiyojning qanchalik anglanilganiga bog`liq holda intilish va istakni ham farq qilsa bo`ladi. Yetarli darajada anglanilmagan ehtiyojdan iborat faoliyat motivi - intilishdir. Faoliyatning motivi sifatida ehtiyojning yetarli darajada tushunib yetilganligi bilan harakterlanashi - istakdir. Malakali yosh muxandis mehnat unumdorligini yanada oshirish istagini bildirib, yangi ilg`or texnologiya yordamida o`z chizmalarini yanada takomillashtirish to`g`risida o`ylaydi, o`z ish jadvalini qayta ko`rib chiqib, har bir harakatini hisobga oladi.
Irodaviy xatti-harakatning so`nggi jihati - ijrodir. Unda qaror harakatga aylanadi, irodaviy xatti-harakatda yoki ishlarda kishi irodasi namoyon bo`ladi.
Irodaviy xatti-harakatning eng muhim bo`g`inlari - qaror qabul qilish va uni ijro etish - ko`pincha alohida hissiy holatning irodaviy zo`r berish sifatida tavsiflanadigan holatning kelib chiqishiga sabab bo`ladi. Irodaviy zo`r berish bu hissiy xayajon shakli bo`lib, kishining harakatga qo`shimcha motivlarni vujudga keltiruvchi, gohida yo`q bo`luvchi yoki yetarli bo`lmagan ichki resurslarini (xotirasi, tafakkuri, hayoli) safarbar etuvchi sabablardir. Irodaviy zo`r berish natijasida bir xil motivlarning harakati to`xtatlib, boshqalarining harakatini haddan ziyod kuchaytirish mumkin bo`ladi. Burch hissi bilan tug`ilgan irodaviy kuch- g`ayrat tashqi to`siqlarni bartaraf etishga va harakat qilishga safarbar etadi. Irodaviy kuch-g`ayrat ishlatish natijasida dangasalik, qo`rquv, charchash kabilar ustidan qozonilgan g`alaba anchagina hissiy zavq beradi, o`z ustingdan erishilgan g`alaba kabi boshdan kechiriladi. Tashqi to`siq yengib o`tish lozim bo`lgan ichki qiyinchilik, ichki qarshilik kabi boshdan kechiriladigan bo`lsa u irodaviy zo`r berishni talab qiladi. Irodaviy kuch-g`ayrat sarflash odati matonatli fe’l-atvorni shakllantirishning majburiy sharti bo`lib xizmat qiladi.