S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti
Download 3.98 Mb. Pdf ko'rish
|
Beton told texnologiyasi darslik
|
Rasm-2.2. Standart elaklarda qolgan ayrim va to‘la qoldiq:
a – ayrim qoldiq; b – to‘la qoldiq O‘zRST 728-96 “Og‘ir va mayda to‘ldirgichli beton” talablarining rasm- 4.2.da berilgan grafikda konkret olingan qumning donadorlik tarkibini aniqlash uchun natijalar qo‘yiladi va agar bu egri chiziq grafikda berilgan chegaradan chiqmasa(standartda berilgan), bu qum beton uchun yaroqli hisoblanadi. Qumning donadorlik tarkibi yiriklik moduli bilan ham ifodalanadi: , 100 ) ( 14 , 0 315 , 0 63 , 0 25 , 1 5 ,. 2 А А А А А М й bu erda: 14 , 0 315 , 0 63 , 0 25 ,. 1 5 , 2 А А А А А - g‘alvirdagi to‘liq qoldiqlar, %. Qum qanchalik yirik bo‘lsa, ∑A va yiriklik moduli ham katta bo‘ladi. 57 Yiriklik modulini nazariy noldan (agar qumning barcha donalari 0,16mm dan kichik bo‘lsa) 5mm gacha (agar qumning barcha donalari 2,5mm dan yirik bo‘lsa) qabul qilish mumkin. Amaliy yiriklik modulining o‘zgarishi kamdir. O‘zRST 8736-93 “Qurilish ishlari uchun qum. Texnik shartlar” da qumning yiriklik moduli va 0,63mm ko‘zli elakda qolgan to‘la qoldiq bo‘yicha guruhlarga bo‘linishi nazarda tutiladi. O‘ZRST 728-96 “Og‘ir va mayda to‘ldirgichli beton”ga ko‘ra qumning yiriklik moduli 1,5-3,25 oraliqda bo‘lishi kerak, mustahkamlik chegarasi 20MPa va undan yuqori betonlar uchun qumning yiriklik moduli 2dan kam bo‘lmasligi, mustahkamlik chegarasi - 35MPa va undan yuqori betonlar uchun yiriklik moduli - 2,5dan kam bo‘lmasligi kerak. Qumning yiriklik modulining o‘zgarish koeffitsienti, gidrotexnik inshoatlar uchun ishlatiladigan betonlar uchun 10% dan oshmasligi kerak. Taklif etilgan donadorlik tarkibidagi qumni qo‘llash, kam sement sarflab, eng yaxshi xususiyatli beton qorishmasini olish imkonini beradi. Standart talablari ham ilmiy izlanishlar va amaliy tajribalar natijasiga tayanadi. Bu talablardan biroz chetlanish mumkin. YA’ni texnik-iqtisodiy asoslangan bo‘lsa, mustahkamlik chegarasi-20MPa bo‘lgan va undan yuqori beton uchun yiriklik moduli 2dan kichik qumlarini ishlatish mumkin. Masalan, O‘zbekistonning cho‘lli xududlarida o‘ta mayda barxan qumlari asosidagi beton keng qo‘llanadi. Mavjud standartlarga ko‘ra qumning donadorlik tarkibi (rasm-2.3) uning zich katta uyilma zichligini va eng kam bo‘shliqda donalarining kompakt joylashuvini ta’minlaydi. 58 A, massa bo‘yicha Rasm-2.3. Og‘ir beton uchun ishlatiladigan qumning donadorlik tarkibiga qo‘yiladigan talablar: 1- qum yirikligining ruxsat etilgan pastki chegarasi (M k =1,5); 2 - V15(M200) va undan yuqori markali betonlar uchun ishlatiladigan qum yirikligining ruxsat etilgan pastki chegarasi (M k =2); 3 – V25(M350) va undan yuqori markali betonlar uchun ishlatiladigan qum yirikligining ruxsat etilgan pastki chegarasi (M k =2,5); 4- qum yirikligining ruxsat etilgan yuqori chegarasi (M k =3,25); Tabiiy quruq kvars qumining uyilma zichligi tahminan 1500-1600 kg/m 3 ni va bo‘shliqligi -30-40% ni tashkil etadi. Beton qorishmasida sement qum donasining sirtini yupqa qavat bilan o‘rab oladi (ko‘pincha 0,01dan 0,1mm gacha). SHu sababli qum donasining yuzasi qancha katta bo‘lsa, sement sarfi ham oshadi. Fraksiya 2,5-5mm uchun qumning solishtirma yuzasi 10sm 2 /g ni, mayda fraksiya qum uchun 100-300 sm 2 /g ni tashkil etadi. Tabiiy o‘rta donadorli qumning solishtirma yuzasi 40-70sm 2 /g yoki 4-7m 2 /g ni tashkil etadi. Qumda beton uchun xavfli qo‘shimchalar mavjud bo‘ladi. SHu sababli standart ularni chegaralaydi. Qumda mavjud changsimon, gilsimon qo‘shimchalar (o‘lchami 0,05mm dan kichik) standart usullarda suvda yuvish orqali aniqlanadi. Olingan namuna qumni o‘lchov idishga solinadi va suv quyib 2 soat ushlab turiladi 59 (vaqti-vaqti bilan aralashtiriladi). Aralashtirgandan 2 minutdan so‘ng qum ustidagi suv to‘kiladi, toza suv quyib qumni yuvishni toki suv bilan qumni aralashtirganda tiniq holatga qolguncha davom ettiriladi. SHundan so‘ng yuvilgan qum doimiy massagacha quritiladi, tarkibidagi yuvilgan aralashmalar (%) quyidagi formuladan topiladi: Pyuv.aral m m 1 100% , m Bu erda: m - yuvilmagan doimiy massagacha quritilgan qum massasi, g m 1 - yuvib doimiy massagacha quritilgan qum, g. O‘zRST 8736-93 “Qurilish ishlari uchun qum. Texnik shartlar”ga ko‘ra tabiiy qumda ortiqcha aralashmalar 3%dan (massa bo‘yicha) oshmasligi kerak, boyitilgan qumda -2%, maydalangan qumda esa 5% gacha ruxsat etiladi. Qum tarkibida amorf kremnezem turlarining mavjudligi sement ishqorlari bilan reaksiyaga kirishib, betonning nurashiga olib keladi. Sement ishqorlari bilan quyidagi tog‘ jinslari va minerallar bog‘lanadi: opal, xalsedon, kremniy. O‘zRST 728-96 “Og‘ir va mayda to‘ldirgichli beton”ga ko‘ra gidrotexnika va transport inshootlarida ishlatiladigan betonlarda sulfid bog‘lamalar 1% dan oshmasligi kerak. Qumning namligi uning xususiyatlariga, ayniqsa uyilma zichligiga etarlicha tasir ko‘rsatadi. Chunki boshqa qurilish materiallarni namlashda ularning zichligi oshadi, qumda esa teskari. Bu qum nam holatda bo‘lganida quruqga nisbatan sochiluvchanligi kichikligi bilan tushuntiriladi. 60 W, % massa bo‘yicha Rasm-2.4. Qum hajmining uning namligini oshishiga qarab o‘zgarishi: 1- mayda qum; 2- yirik qum Qumga quyilgan suv uning donalarini elimlaydi, shu sababli bunday qumni biror sig‘imli uskunaga solganda kompakt joylashmaydi va bo‘sh tarkibni xosil etadi. Qumning eng katta bo‘sh tarkiblisi namlik 4-7% bo‘lgada (massa bo‘yicha) kuzatiladi (rasm-4.4). Bunda qumning uyilma zichligi 10-40% ga kamayadi. Beton tayyorlashda qumning namligini inobatga olish zarurdir. Download 3.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|