S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti

texnologiyasi 
Rasm-7.7. Keramzit xom granulalarini plastik usulda tayyorlash va SMS-197 
qurilmasida kuydirishning texnologik sxemasi: 
1- 
gil ombori, greyferli ko‘prik krani bilan jixozlangan; 2- qabul bunkeri; 
3- gilaralashtirgich; 4-yashikli ta’minlanich; 5-osma beton to‘siq; 6-lentali 
konveyr; 7- teshikli valslar; 8-qo‘pol tuyish valslari; 9-lentali shnekli press; 10-
mayin tuyish valslari; 11-lentali shnekli press; 12- granulalarni quritish barabani; 
13-gil quritish barabani; 14-elevator; 15-qavat tayyorlovchi; 16-aylanma pech 
2,8×20m; 17-qavat sovitgich; 18-maydalash uskunasi 
Keramzit donasi tashqi yuzasining qizil - qo‘ng‘ir rangi oksidlanish 
reaksiyasini (Fe
2
O
3
) ifodalasa, bo‘linganda qora - kulrang yoki qora rangi tiklanish 
(FeO) muhitini ifodalaydi. 
Keramzitni sovitishning tezligi uning mustahkamlik xususiyatlarini 
belgilaydi. Keramzitni juda tez sovitish, uning donalarini darz ketishiga yoki 
ularda qo‘shimcha zo‘riqishiga olib keladi, bu esa betonda o‘z ta’sirini o‘tkazadi.

---

133 
Boshqa tarafdan, keramzitni ko‘pchishidan so‘ng juda sekin sovitish xam 
uning sifatini pasaytiradi, bu esa oksidlanish jarayonida FeO ning Fe
2
O
3 
ga o‘tishi 
bilan tushuntiriladi, natijada mustahkamlik pasayadi.
Rasm - 7.8. Qavat sovitgich: 1- issiqlik almashunivi korpusi; 2- qiya panjara; 
3-buriluvchi shibber; 4-bo‘shatish borti 
SHu sababli keramzitni ko‘pchigandan so‘ng 800-900
0
S haroratgacha juda tez 
sovitish kerak, natijada granulalar strukturasi mustahkamlanadi va temir 
oksidlarining qaytarilish reaksiyasi kuzatiladi. So‘ngra 600-700 
0
S haroratgacha 
20 minut davomida sekin sovitish tavsiya etiladi, bu o‘z navbatida shisha 
fazalarning katta bo‘lmagan termik zo‘riqishlarsiz qotishini ta’minlaydi, unda 
krisstalsimon minerallar shakllanadi va keramzitning mustahkamligi ortadi. 
Keyingi bosqichda keramzitni bir necha minut davomida nisbatan tezroq sovitish 
zarurdir. 
Keramzitni sovitishning birinchi bosqichi aylanma pechda unga tushuvchi 
xavo tasirida bajariladi. So‘ngra keramzit xavo yordamida baraban tipidagi 
sovitgich, qatlam sovitgichlarda, aerojelob sovitgichlarda sovitiladi (rasm 7.8 va 
7.9). 

---

134 
Rasm.7.9. Aerojelob-sovitgich: 1- yarimtrubkali korpus; 2-qoplangan tag; 3- 
purkovchi ventilyator; 4- bo‘shatish borti 
Keramzit shag‘alini navlarga ajratish (fraksiyalash) uchun baraban silindr 
tipidagi elaklar (groxotlar) qo‘llaniladi (rasm.7.10). 
 
Rasm. 7.10. Keramzit shag‘alini navlarga ajratish qurilmasi: 1- ortish 
borti; 2- aspiratsion lyuk; 3- qobig‘; 4- xizmat ko‘rsatish lyuki; 5- reduktor; 6-
elektrdvigatel; 7- rama; 8,9 –bo‘shatish borti; 10- ostona; 11- baraban tipidagi 
elaklar 
Keramzitni korxona ichida uzatish konveyr (lentali transporterlar) yoki 
pnevmatik (truba bo‘ylab havo oqimi orqali) amalga oshiriladi. Keramzitni 

---

135 
pnevmouzatishda granulaning sirti buzilishi mumkin. SHu sababli keramzit ishlab 
chiqarishda pnevmauzatish kam qo‘llaniladi.
Fraksiyalangan keramzit bunker yoki silos tipidagi tayyor mahsulotlar 
omboriga jo‘natiladi.