S. V. Azizov qo'l to’pi o’yini d arv ozobonini tayyorlash metodikasi
To’pni ushlab olish, to’p tezligini kamaytirish va to’pni
Download 1.81 Mb. Pdf ko'rish
|
Qo\'l to\'pi o\'yini darvozabonini nayyorlash metodikasi. Azizov S.V
|
To’pni
ushlab olish, to’p tezligini kamaytirish va to’pni uzatish texnikasini o’rgatish Siljishlami barcha usullarini xamma sirlarini to’la o ’rganib bo ’lgandan so’ng, to’pni ushlab olish, to ’p tezligini pasaytirish, to ’pni uzatish texnikasini o ’zlashtirishga o ’tiladi. Bu usullar bir-biriga bog’liq usullardir. Darvozabon to ’pni ushlab olish bilan uni sherigiga uzatishi lozim, bu tabiiy xoll. Shu sababli bu usullar texnikasi birgalikda o’rgatiladi. To’pni ushlab olish va uni tezligini pasaytirish usuliga aniq ketma- ketlikda o ’rgatish lozim: - avval darvozabonga to ’pni ushlash (to’p tezligini pasaytirish)ni to’p ko’krak balandligida uchib kelayotganda; -bosh balandligida uchib kelayotganda; -yon tamonlardan uchib kelayotganda; -poldan sakrab chiqqan to ’plami; -baland va past otilgan to’plami to ’sishga o ’rgatiladi. To’pni bu usullarda to ’sishga o ’rgatish juftlikda, “uchburchak”da, “k vadraf’da, zal devori oldida yoki shit oldida, kolonnada, qarama- qarshi kolonnada, darvozada, 5-6 darvozabon gumxida, may don o ’yinchilari guruxida bajartirilishi kerak. Darvozabonlar bilan asosiy o ’rgatishlar darvozaga turish xolatlarida o ’rgatilishi uning darvozada o’z maydonida erkin harakatlar qilishiga olib keladi. Lekin mashqlami tanlashda dastlabki mashqlar darvozadan tashqarida shakllanishi kerak. Ular usullami to ’la va 31 mukammal o ’rgangunlaricha darvozaga turmagan xolda o ’zlashtirganlari m a’qul. To’plarni to ’sish mashqlarini o ’rgatishni dastlabki bosqichida to’p otish kuchi sekinroqdan boshlanishi, keyinchalik to ’p zarbini kuchaytirib borish bilan darvozabonlarda to’sish texnikasini kuchaytirish, to’pni xis qilishni ham takomillashtirib boriladi. To’pni ushlab olish, uni tezligini kamaytirish va uzatish usullarini o ’rgatish va takomillashtirish uchun namunaviy mashqlar majmuasi: 1. Bir-biridan 6-8 metr masofada bir-biriga qarab (2 ta darvozabon) turiladi. T o’pni uzatish texnikasi va uni ushlab olish-ko’krak balandligida, yon tamonlarda, balanddan, pastdan, poldan sakrab chiqqan to ’pda amalga oshiriladi. Juftliklar orasidagi masofa sekin asta 30-35 metrga yetkaziladi. Mashq o ’rtacha tezlikda 10-12 minut bajariladi. 2. Birinchi mashq “uchburchak”da, “kvadrat”da yoki “doira”da bajariladi. 3. D.x: Darvozabon to ’p bilan maydonda o ’ltirgan xolat; to ’pni ustiga baland otadi, sakrab turadi, baland sakrash bilan to’pni ushlaydi. Mashq 12-14 marta takrorlanadi. ~ 4. D.x: Darvozabon notekis devor oldida turgan xolat; u to ’pni devorga uradi, devordan qaytgan to ’pni ushlaydi yoki uchish tezligini kamaytiradi. Mashq 3-5 minut davomida bajariladi. 5. D.x: Darvozabon to’p bilan devorga yoki shitga qarab turadi; to ’pni devorga otadi, 360° sakrab buriladi, qaytgan to ’pni ushlab oladi yoki uni tezligini pasaytiradi. Mashq 10-12 marta bajariladi. 6. D.x: Darvozabon orqasi bilan devorga, yuzi bilan sherigiga qarab turgan xolat: sherik to’pni d evorga. otadi, darvozabon to ’pdan sakrab o ’tib 180° buriladi va devordan qaytgan to ’pni ushlab oladi yoki to’p tezligini pasaytiradi. Mashq 10-12 marta bajariladi. 7. 2 ta darvozabon 2 ta o ’yinchi orasida turadi. Ikkala o ’yinchi qo’lida 1 tadan to’p. Bir o ’yinchi to’pni o ’z oldida yuqoriga otadi, unga yaqin turgan darvozabon tez uni qarshisiga borib to’pni ushlab oladi. Ikkinchi darvozabon ikkinchi o ’yinchi bilan shu mashqni bajaradi. Mashqni keyingi variantida darvozabonlardan biri “do’mbaloq” oshadi, ikkinchisi sherigi ustidan sakrab o ’tib to ’pni ushlab oladi. Mashqni xar bir darvozabon 10-12 martadan bajaradi. 8. D.x: Darvozabon devorga yuzi bilan turadi: u devorga to ’pni shunday urishi kerakki, to’p darvozabonga qaytib uni oldida polga tushsin. To’pni ushlab oladi yoki uni uchish tezligini kamaytiradi. 32 ■Devorga to ’pni urish kuchi kuchaytirib boriladi. Mashq 2-3 minut davomida bajariladi. 9. D.x: Darvozabon darvozadan 1-1,5 masofada qo’lida to’p bilan turadi. To’pni darvoza to’siniga uradi, to’sindan qaytgan to’pni ushlab, boshi ustiga otadi va 180° burilib, 6-7 masofadan sherigi darvozaga uloqtirgan to’pni to’sadi yoki tezligini kamaytiradi. Mashq 12-14 marta takrorlanadi. 10. D.x: Darvoza o ’rtasida asosiy turish xolati: 6-7 metr masofadan darvozabonning chap yoki o’ng tamoniga sherigi to ’pni uloqtiradi. Darvozabon to’pni “oyoq bilan to ’pga chiqish” (vipad) usulida to’pni ushlaydi. To’pni otish kuchi sekin asta kuchaytirib boriladi. Mashq 2-3 minut davom etadi. 11. D.x: Darvozabon biror ustun yonida turadi: sherigi 7-8 metr masofadan to’pni davrozani uzoq burchagiga bel balandligida yoki balandroq uloqtiradi. Darvozabon qadamma-qadam bir qadam qo’yib “oyoq bilan tashlanib to’sish” (vipad) usulida to’pni to’sadi yoki to’pni uchish tezligini pasaytiradi. Keyin dastlabki xolatni o’zgartiradi. Mashq bajariladi. 12. D.x: 1 lchi mashqdagiday: sherigiga 4 ta to ’p. Ulami galma-gal darvozani yuqori burchaklariga uloqtiradi. Darvozabon “qadamma- qadam” usulini qo’llab to’pni ushlab oladi yoki to’pni uchish tezligini pasaytiradi. Mashq tez bajariladi. 4-5 seriyadan so’ng darvozabonlar almashadi. 13. D.x: Darvoza o ’rtasida asosiy turish xolati: darvozabonda ham, sherigida ham qo’lida to’p bo’ladi. Ikkalasi bir vaqtda qo’lidagi to’pni bir-biriga. uzatadi. Sherik to’pni otish yo’nalishini har tamonga o ’zgartiradi. Mashq maksimal tezlikda bajariladi. 2-3 minutdan keyin joy almashtiriladi. 14. D.x: Maydonni aylanib xarakatlanib to’pni bir-biriga uzatadi. Boshlovchi xar aylanganda almashadi. 15. Darvozabonlar darvozada turishadi. Birinchisi to’pni yugurib chiqib sherigi darvozasiga otadi. Ikkinchisi to’pni tushgan joyida ushlab oladi yoki uchish tezlini kamaytirib sherigi darvozasiga otadi. U ham to ’pni tushgan joyida ushlab olishga yoki uchish tezligini pasaytirishga xarakat qiladi va to’pni yana sherigi darvozasiga uloqtiradi. Mashq 5-6 minut davomida bajariladi. 33 DARVOZAGA O T ILG A N T O ’PLARNI QAYTARISH TEX N IK A SIG A O ’RGATISH Darvozabon to’plarni qo’llari, oyoqlari yordamida, “yarim shpagat”, “shpagat”, “oyoq bilan tashlanib” usullarida qaytaradi. Murabbiy o ’rgatishni tezlashtirmasdan darvozabonni erkin xarakatlanishiga imkoniyat yaratib berish maqsadida to’pni darvozabonga otish tezligini, kuchsizdan-kuchlikka, uzoq masofadan yaqin masofaga o ’tish bilan murakkablashtirib o ’rgatishni amalga oshirishi lozim. To’pni qaytarish texnikasini devor yoki shitga to’pni otish va qaytgan to’pni qaytarishni o ’rganishdan boshlashi bir necha vaziyatlarni nazorat qilishga ham o ’rgatadi. M: o ’rganishdagi mashqni takrorlash zichligi oshadi, to’pni otish kuchini kuchaytirish yoki kamaytirish imkoniyati bo’Iadi, to ’pni otish yo’nalishini o’zgartirish oson kechadi va to’pni devordan qaytishida darvozabon to’pni qaytarish uchun fikrlashga majbur bo’Iadi. To’plarni qo’l va oyoqlar yordamida qaytarish texnikasini o ’rgatish va takomillashtirish uchun mashqlar: 1. D.x: 4-5 metr masofada devorga qarab turgan xolat: devorga to ’pni otish va to’p poldan sakrab chiqqanda uni qo’llar bilan iqaytarish. Mashqni o’zlashtirish takomillashib borishi bilan devor bilan bilan darvozabon orasidagi masofa 2 metrgacha qisqartirib boriladi. Mashq 5- 7 minut davomida takrorlanadi. 2. D.x: 1 chi mashqdagiday: darvozabon to’pni devorga shunday otishi kerakki, qaytgan to ’p darvozabondan chap yoki o ’ng tamonga 2-3 metr masofaga tushishi kerak. Darvozabon “oyoq bilan tashlanib” (vipad) u to ’pni qo’llari bilan qaytarsin. Mashq 5-7 minut bajariladi. 3. D.x.: 3-4 metr devordan uzoqda turish xolati: Darvozabon orqasidagi sherigi to ’pni devorga otadi, u devordan qaytgan to ’pni qo ’llari bilan qaytaradi. M ashq 2-3 minut bajariladi. 4. D.x: Devorga qarab turish xolati: sherigi devorga otgan to ’pni darvozabon oyoq tovonlarining ichki yoni bilan qaytarib, unga m a’lum burchak berishga xarakat qiladi. Mashq 3-5 minut davom etadi. 5.. D.x: 4- mashqdagiday: to ’pni devorga otadi, qaytgan to’pni “shpagat” yoki “yarim shpagat” usulini qo’llab qaytaradi. Mashq 3-5 minut takror-takror bajariladi. 6. D.x: Devorga qarab 3-4 metr masofada turish xolati: darvozabon orqasidagi sherigi devorga to’pni shunday otadiki, to ’p past trayektoriyada darvozabon yon tamonlariga qaytishi lozim. Darvozabon bu to ’plami oyog’i Bilan qaytarishi kerak. Boshlang’ich to’p otish sekin, 34 keyin kuchliroq, keyiriroq esa kuchli bo’ladi. Mashqni takrorlash ham sekindan tezlashtiriladi va 2-3 minut davomida bajariladi. 7. D.x: Darvozabon 5-7 metr masofada joylashgan sheriklari orasida turadi. Sheriklar darvozabonga to’pni ovoz belgisi berib otishadi. Darvozabon to’plami 180° ga burilib qo’llari bilan qaytaradi. 1-2 minutdan keyin darvozabonlar o’rinlarini almashtiradi. 8. 2-3 yoki ko’proq guruxchalarga bo’lingan darvozabonlar bir- birlariga to ’pni oyoq tavonlarining ichki qismi bilan to’pni uzatishadi (to’pni uzatish masofasi 1-1,5 metr). To’pni qaytarib uzatish “shpiagat” va “yarim shpagat” usullarini qo’llash bilan amalga oshiriladi. Mashq 5- 7 minut davom ettiriladi. 9. Bir necha darvozabonlar “doira”da turishadi. Markazda 1 ta darvozabon turadi. U o ’rtaga qo’yilgan to’ldirilgan to’pni oyoqlari yordamida “ximoya” qilishi kerak. “Doira”da turgan sheriklar bir- birlariga to ’pni uzatishadi va to’ldirilgan to’pga tegmasligiga erishishi hamda to ’plami oyoqlari bilan qaytarishi lozim. Xar 1 minutda o ’rtadagi darvozabon almashadi. . 10. D.x: Darvozabon 2 ta sherigi orasida joylashadi. Sheriklarni har birida 1 tadan to’p. Sheriklardan biri to’pni tashlaydi. Darvozabon to’pni “shpagat” usulini qo’llab qaytaradi va tez aylanib “qadamma-’ , qadam” siljish bilan “shpagat”da 2 chi sherik tashlagan to ’pni qaytarishi kerak. Sheriklar orasidagi masofa 4 metr. Darvozabon to’pni tashlaydigan sherikka qarab xarakatni boshlaganda to’p tashlash lozim. Darvozabonlar bu mashqni 1-2 minut bajarib, almashishadi. 11. D.x: Sherigiga 0,5 metr masofada yuz bilan turish xolati: sherikni ikkala qo’lida to ’p bilan turadi. U kutilmaganda bir qo’lidagi to’pni tashlaydi. Darvozabon “shpagat” yoki “yarim shpagat” usulini qo’llab to ’pni qaytaradi. Mashq 3-5 minut takrorlanadi. 12. D.x: 11 chi mashqdagiday: Sherik qo’lidagi to’plami birini yuqoriga irg’itadi, birini pastga tashlaydi pastga tashlangan to’pni darvozabon oyoq bilan, yuqoriga otilgan to’pni qo’li bilan qaytaradi. Mashq 10-12 seriyada bajariladi. 13. D.x: Darvoza ustunlari o ’rniga to’ldirilgan to’plar qo’yilgan (Darvoza eni 4 metr). improvizatsiyalangan “darvoza’’ni 2 tamonida sheriklar to’p bilan turishadi, ular galma-gal “darvoza”ga to ’pni otishadi. Darvozabon to’plami oyoqlari bilan qaytaradi. Qaysi sherik to’pni otsa darvozabon tez o ’sha tamonga o’girilishi kerak. Xar 3-5 minutda darvozabonlar almashadi. 14. D.x: Darvozabon darvoza o ’rtasida joylashadi. Sherigi 5-6 metr masofadan to’pni qaysi yo’nalishga otishini aytib otadi. Darvozabon 35 180° ga burilib to ’pni oyoq va qo’llari bilan qaytaradi. Zarbalar a w a l sekin, uzoqroqdan, keyinroq esa zarba kuch bilan yaqinroqdan beriladi. Mashq 2-3 minut davom etadi. - 15. D.x: Darvozabon darvoza ustunlarini biri yonida: sherigi bir necha to ’pni galma-gal darvozabon tamonga (o’ng yoki chapga) darvozabondan uzoqlashtira borib dumalata boshlaydi. Darvozabon “yarim shpagat” va “shpagat” usullarida to ’plarni qaytaradi. Mashq 5-6 seriya davom ettiriladi. 16. D.x: Darvozabon darvoza o ’rtasida o ’tirgan xolat. Qo’llar bosh orqasida “qulflangan”. Sherigi tomonidan darvozaga otilgan yuqoridan qo’llari bilan qaytarishi kerak bo’Iadi. Mashq 15-20 marta takrorlanadi. 17. D.x: Darvozabon darvoza o ’rtasida turadi. Darvozani o ’ng yuqori burchagiga to’p osib qo’yilgan, pastki chap burchakka to’p qo ’yilgan. Maydondagi o’yinchilar potok bilan darvozadagi to’plarni urishga xarakat qilishadi. Darvozabon to ’plarni qaytarib, osib qo’yilgan va poldagi to ’pga to’pni tekkizmasligi kerak. Otilgan to’plarni oyoq va qo’llari yordamida qaytaradi. Mashq 3-5 minut davom etadi. 18. D.x: 17 mashqdagiday: darvozabon gavdasini bir tomonga engashtiradi va shu vaqtda sherigi darvozabonni engashmagan tomoniga to ’pni otadi. Otilgan to’pni darvozabon oyog’i bilan qaytarishi kerak. 19. D.x: Darvozabon darvoza o ’rtasida. Darvoza qarshisida (6 metrda) mato tortiladi. Xujumchilar mato orqasidan chiqib, darvozaga to ’p otishadi. Darvozabon to’plarni qaytarishi kerak. Mashq 3-5 minut davom etadi. 20. Darvozabon yon xolatda turish xolatini oladi. Xujumchi o ’ng (chap) qanotdan to ’p otadi. To’pni darvozabon oyoq va qo’llari bilan qaytarishi kerak. Mashq 10-15 minut davom ettiriladi. 21. D.x: Darvozabon darvoza o ’rtasida oyoqlari orasini 0,5 metr qo ’yib turadi. Sherigi to ’pni uni oyoqlari orasidan darvozaga kiritishga xarakat qiladi. Darvozabon oyoqlarini birlashtirib to’pni o ’tkazmaligi kerak. Mashq 3-5 minut davom ettiriladi. 22. D.x: Darvozabon darvozani biror burchagida “shpagat” xolatida turadi. Sherigi uzoq burchakka to’pni otadi. Darvozabon qo’llari yordamida tez turib, “qadamma-qadam” (pristovnoy shag) qadamlab to ’pni qo’li va oyoqlarida qaytaradi. Xar bir darvozabon mashqni 12-14 marta takrorlashadi. 36 Y IQ ILISH LA R VA T O ’PGA TASHLANISH TEXNIKASIGA O ’RGATISH • Bu usullarga o ’rgatish bosqichida darvozabonlarni akrobatik tayyorgarligiga katta e ’tibor berish lozim. Darvozabonlar oldinga, orqaga, yonga do’mbaloq oshishlarni, qo’l yordamida aylanib olishlarni, uzunlikka sakrab, do’mbaloq oshib ketishni akrobatik texnikasini mukammal bilishlari lozim va shart. Bu texnikani mukammal o ’zlashtirgan darvozabonlar qo’rqmasdan va shikaslanmasdan yiqilib va to’pga tashlanib to’pni qaytarishga erishishadi. Pastdan otilgan to ’plarni qaytarishni egallashni birinchi bosqichida darvozabonni polga (matga) tushishini o’rgatiladi. Dastlab murabbiy to ’pga tashlanish va yiqilishni ko’rsatib beradi. Gimnastika to ’shagiga yonchalab turgan murabbiy yiqilib to’pni qaytarishni imitatsiyasini . (mashqni predmetsiz bajarish) ko ’rsatadi. Darvozabonlar mashqni bajarib ko’rishadi, murabbiy esa ularni xato va kamchiliklarini ko’rsatib boradi. Ikkinchi bosqichda gimnastika to ’shagi ustida .turgan darvozabon 1,5 metr masofada qo’yilgan to ’pga tashlanib uni qaytarish mashqini bajaradi. Mashq har ikki tomonda 15-20 martadan takrorlanadi. Uchinchi bosqich-to’pni yiqilib qaytarish ~va tushish. Sherik paStlatib to’pni tomonlarga otadi. Darvozabon tashlanib-yiqilib to’pni qaytaradi. Mashq xar 2 tomonda 14-16 martadan takror-takror bajariladi. To’rtinchi bosqich-darvozabon to’pni devorga otadi. Devordan qaytgan to ’pga tashlanib yiqiladi va to’pni qaytaradi. Mashq 14-16 martadan har 2 tomonda bajariladi. Beshinchi bosqich-darvozabon darvozaga turib tashlanib-yiqilib to ’plarni qaytaradi. Murabbiy darvozabonlarga tezda o ’rinlaridan turishlarini ta’kidlab turishi lozim. Yiqilib to ’pni qaytarish usulidan farqliroq ' tashlanib to’pni qaytarishni o’rganishda yarim o’ltirgan xolatda, imitatsiyadan foydalanishni samarasi kattaroq bo’ladi. YArim o ’ltirgan xolatda tizza balandligida, qorin balandligida, ko’krak balandligida, bosh balandligida va nihoyat boshdan yuqorida uchib kelayotgan to ’plarni tashlanib qaytarishga o ’rgatiladi. Bu xarakatlar gimnastika to ’shagi ustida bajartirilib, mashq mukammal egallanganidan keyin to’shaksiz bajartirishga o ’tiladi. O ’rgatishdagi birinchi mashqlar devor oldida bajariladi. Darvozabonning 2 yoniga to’shalgan gimnastik to’shaklar qo’rqmasdan mashqni bajarilishiga yordam beradi. Darvozabon devorga to’pni shunday otishi kerakki, to’p uni yon tamonlariga, tepasiga yo’nalsin. Devordan qaytgan to ’pga tashlanib-yiqilib to’pni qaytaradi. Darvozabon bilan devor oralig’idagi masofa 4-4,5 metr bo ’lishi, uni to ’pni devorga otish kuchi o ’rtacha kuchlanishliligi e ’tiborga olinishi lozim. Mashqni bajarish vaqti aw alg i mashqlardagiday. Darvozabonni har bir otilgan to ’pga reaktsiya qilishga o ’rgatish zarur. Darvozabon gimnastika to ’shagida to ’g ’ri yiqilib, tashlanib to ’pni qaytarishni to’la egallagandan so’ng, maydonda to ’pga tashlanib yiqilib uni qaytarishga o’rgatiladi. Keyingi m ashg’ulotlar bevosita darvozada turib o ’tkaziladi. Quyida yiqilish va to ’pga tashlanish texnikasini o ’rganish hamda mukammallashtirishga yordam beruvchi namunaviy mashqlarni ко’rib chiqamiz: 1. D.h. Darvobon 2 ta gimnastika to’shagi orasida turgan xolat. Oyoqda depsinib chap va o ’ng tamonlarga “o ’qday” tashlanib to’pni qaytarishni imitatsiya qilish. Har tamonga 12-14 martadan tashlanib-yiqilish. 2. D.h. 1-mashqdagiday: Darvozabondan 2 metr uzoqlikda gimnastika to’shagi ustiga to ’p qo’yilgan. Darvozabon bir o’ng, bir chap tamonga yiqilib gimnastika to ’shagi ustiga q o ’yilgan to’plami urib yuborib qaytaradi. Mashq ikkala tamonda 12-14 martadan bajariladi. 3. D.h. 1-mashqdagiday: Darvozabon yarim o’ltirgan xolatdan gimnastika to’shagi ustiga tashlanib-yiqilib to ’pni qaytarishni imitatsiya qiladi. Mashq ikkala tamonda 10-12 martadan qaytariladi. Imitatsiya variantlari: -tizza balandligida; -qorin balandligida; -ko’krak balandligida; - -bosh va undan yuqorida. 4. D.h. 1-mashqdagiday: Sherigi darvozabondan 1,5 m yondan to’pni yumalatadi. Darvozabon to ’pga tashlanib-yiqilib uni qaytaradi. Har tamonga (o’ng- chap) mashq 12-14 martadan bajariladi. 5. Sherik bilan birga polga yuzma-yuz o ’ltiradilar. Galma-gal bir- birlarini yon tamonlariga to’pni yumalatadilar. To’pni tashlanib ushlash va sherigiga dumalatish mashqi. Mashq 3-5 minut bajariladi. 6. D.h. Chap yonboshga yotgan, qo’llar oldinga uzatilgan xolat. Sherigi to ’pni qarama-qarshi tamonga (darvozabonni oyoq tamoniga) dumalatadi. U tezda xolatini o ’zgartirib to’pni o ’ziga qulay usulda tashlanib-yiqilib qaytaradi. Har tamonga 10-12 tashlanib yiqilish bajariladi. 38 7. D.h. Devordan 3-4 metr masofada turgan xolat: Darvozabon orqasidan sherigi to’pni devorga uradi. Qaytgan to’pni darvozabon yiqilib qaytaradi. To’pni sherigi polga urib devorga tekkizishi bunda to’pni qaytish balandligini pastlatishi yoki balandlatishi bilan mashq oddiydan-murakkablashtirilishi mumkin. Mashq har tamonda (chap-o’ng) 10-12 marta takrorlanadi. 8. D.h. 7-mashqdagiday d.h: Darvozabon orqasidagi sherigi to’pni devorga shunday urishi kerakki, to’p qaytganda baland ko’tarilsin. Darvozabon bu to’pni sakrab qaytarishi kerak. Mashq 10-12 marta bajariladi. Download 1.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|