S. Y. Is kamov

Doulam i quritish va sovutishda shamollatish davomiyligi, 
Shamollatishni davomiyligi uzatilayotgan havoni solishtirma birligi va 
donlarni haroratini turliligiga hamda tashqi havoga b ogliq. Bu farq 
qanchalik katta b o ls a donlar shunchalik tez sovutiladi. Donni 
shamollatish davomiyhgini quyidagi 33-jadvaldan aniqlanadi.
33-jadval
Honiara! shaiaollatish davomiyligi________
Don va havo harorati-ning 
farqi, 
°S
Yo‘naltirilayotgan havoni 1 tonna donni 
sovutishdagi (m3/soat) о‘rtacha tezligi
20
10
60
80
100 12 01 140
160
5
0,04 0,0 8 0,1 2 0,1 6 0,20 0,2 4 0,28 0,32
10
0,0 8 0,1 6 0,2 4 0,3 2 0,40
0 4 
^
0,56 0,64
15
0,1 2 0,24 0,3 6 0,4 8 0,60 0,7 2 0,84 0,96
20
0,1 6 0,3 2 0,48 0,6 4 0,80 0,9 6 1,12 1,28
25
0,2 0 0,4 0 0,6 0 0,8 0 1,00
1,20
1,40 1,60
30
0,2 4 0,4 8 0,7 2 0,9 6 1,20 1,4 4 1,68 1,92
35
0,2 8 0,5 6 0,8 4 1,1 2 1,40 1,6 8 1,96 2,24
40
0,3 2 0,6 4 0,9 6 1,2 8 1,60 1,9 2 2,24 2,56

---

Jadvalda kc/rsatilgan shamollatish m e’yorlari normal holatdagi 
donlar uchun belgilangan, namligi yuqori, o ‘z-o‘zidan qiziy boshlagan 
va boshqa holatdagi donlarda bu tartib o‘zgaradi.
Jihoz va m ateriallar: adabiyotlar, jadval, millimetrli qog‘oz, 
rasmlar, chizg‘ich.
0 ‘sdashtirish uchun savollar
1. Don omborlarining tuzihshini ta’riflab bering?
2. Qanday hajmda don omborlari bo‘ladi?
3. Donli joylashtirishda qanday usullar qo‘llaniladi?
43-ish. Y orm a sifatini aniqlash
D arsning m aqsadi. Dondan olinadigan yormalar bilan tanishish. 
Talabalami yorma sifatini aniqlashni, bir turli yorma to'plamidan 
olingan o'rtacha namunalami tahlil qilislmi o‘rgatisli.
Vazifis. Yorma namunasini ajratish va yormaning turi, raqami 
yoki naviga qarab organoleptik ko‘rsatkichlarini aniqlash.
Ishlash tartibi: namuna og‘irligi 1,5 kg. Qismlami tanlashda va 
o'rtaelia namunani ajratishda DAST ga rioya qilish zarur.
Yorma sifat k o ‘rsatkichlarini aniqlash quyidagi tartibda amalga 
oshiriladi: aw al rang, hid, ta’mi va g ‘archillashi, so‘ng namlik, ombor 
zararkunandalari bilan zararlanishi, temir aralashmalar miqdori, 
yuqori sifatli m ag‘iz miqdori, kulliligi aniqlanadi.
O rganoleptik baho lash. Yormaning ranggi, hidi, ta’mi va 
g ‘archillashini aniqlash uchun quyidagi usullar qoilaniladi. Hidni 
kuchaytirish uchun yorma chinni kosachaga joylanib, ustidan oyna 
bilan yopiladi va qaynashgacha isitilgan suv hammomiga qo‘yiladi, 
Gradan 5 daqiqa o'tgach uning hidi aniqlanadi. Yomiani g ‘archill ashi 
yanchilgan, kam miqdordagi (har biri 1 g atrofida) 1-2 porsiyalarini 
chaynash y o ii bilan aniqlanadi. Gumonli hollarda hid, ta’m va 
g ‘archillash yormadan tayorlangan bo‘tqadan aniqlanadi.
L aboratoriya tahlili. Namlik yanchilgan yorma namunasida, uni 
130° haroratida 40 daqiqa davomida quritib aniqlanadi. Yorma 
namunachasini 30 gr atrofidagi og‘ixlikda laboratoriya tegirmonida 
yanchiladi. Yanchish yirikligi quyidagi shartlarga javob berishi kerak: 
yuzasi tozalangan r.o'xat uchun 0,8 mm uyachalik sim elakdan o'tishi 
kamida 50%, suli yormasi uchun kamida 60%, boshqa yormalar uchun

---

kaxnida 75% bo'lishi kerak.
Tkki aniqlashda о ‘rtacha namlik topiladi. Paralel tahlillar 
o'rtasidagi farq 0,2% dan oshmasligi kerak.