S. Y. Is kamov

1,21 
javdar navlari 
1,27
bug'doyli 
1
-nav 
1,31
bug‘doyli 
2
-nav 
1,26
G‘ovaklikni hisoblash 1,0% aniqlikda amalga oshiriladi va 0,5% 
gacha qisqartiriladi; 0,5% dan ortig‘i esa birga aylantiriladi. 
G‘ovaklikni olingan foiz ko‘rsatkichlari texnik shartlarda belgilangan 
me’yorlarga yoki 35-jadval ma’lumotlariga taqqoslanadi va nonga 
baho beriladi.
Jihoz 
va materiallar: 
oshxona pichoqlari, qopqog‘i zich yopi- 
ladigan shisha bonkalar, yoki 500 ml hajmli og‘zi katta sut shisha 
butilkalari, Juravlyov uskunasi, enli silliq taxtalar, 250 ml o‘lchov 
kolbalari, yog‘och kurakcha yoki uchi rezina qoplamali shisha 
tayoqchalari, 50 ml pipetka, 200-250 ml kimyoviy stakanlar, 150-200 
ml konus kolbalar, 0,1 N achchiq natriy yoki achchiq kaliy reak- 
tivlari, fenolftalein, non mahsulotlari.
\
0 ‘zlashtirish uchun savollar
1. Non partiyasidan o‘rtacha namuna qanday tanlanadi?
2. Nonni mag‘izi (asosi) qanday aniqlanadi?
3. Non mag‘izi (asosi) qanday aniqlanadi?
4. Nonda qanday kasalliklar uchraydi?

---

I ll bob. TEXNIK EKINLARM SAQLASH VA QAYTA
ISHLASH
48-ish. Xomashyo sifatidagi qaisd lavlagi ildizmevalariga 
qo‘yiladigan talablar
Damning maqsadi: talabalami qayta ishlanadigan qand lavlagi 
xom ashyosiga qo‘yiladigan talablar bilan tanishtirish.
Ishlash tartibi: qand lavlagi mevalari standartlariga asoslanib, 
fizik holatiga qarab, xom ashyoga qayta ishlov berish sanoati 
tomonidan qo‘yiladigan talablar olganiladi.
Lavlagining ildizmevalati bilan ishlash amaliyotida ulaming 
ko‘pincha “ildizlari” deyishadi. Ularga nisbatan talablar “Sanoatda 
qayta ishlanadigan qand lavlagi” standartida bayon qilingan.
Ildizlar fizik holatiga k o la, noimal turgorga ega bolishi 
(so‘limagan bolishi) kerak. Nuqsonli ildizlar (vazniga ko la) 1% 
gacha; kuchli mexanik sbikastlanganlari 12, soliganlari 5% gacha 
boladi. Yashil vaznining tarkibi 3% dan oshmasligi kerak. Lavlagi 
turkumlarida soligan yoki turgori qayta tiklanmasdan quriganlari 
(mo'miyolashganlari), chiriganlari, shishasimon yemirilib tushadigan 
muzlaganlari, shuningdek, terisi qorayganlari boimasligi kerak.
Standartda kolsatilgan me’yorlarga nisbatan ko'proq miqdorda 
gullagan, soligan, kuchli mexanik shikastlangan ildizlar aralash- 
masiga ega bolgan lavlagi, shuningdek, muzlagan, lekin qoraymagan 
lavlagi nokonditsion lavlagi sifatida qabul qilinadi (Boshqirdiston va 
Oltoy o‘lkasida muzlagan lavlagi ham konditsion lavlagi sifatida 
qabul qilinadi). Soligan, mexanik shikastlangan va chirigan ildizlar 
deb belgilashga asos boladigan belgilar standartda kolsatilgan.
Majburiy tartibda turkumning umumiy ifloslanishi belgilanadi, 
unga tuproq, poyalari, barg bandlari, o‘simtalar, begona ollar, yon 
ildizlari va 
1
sm dan kam diametrli ildizchalari, shuningdek, boshqa 
organik va mineral aralashmalar kiradi. Lavlagining umumiy 
ifloslanishini aniqlash uchun namunalar xo jalikdagi har 
10 
turkumning (yoki 5) biridan tanlab olinadi.
Lavlagining 
umumiy 
ifloslanishi 
maxsus 
tizimlar 
bilan 
uskunalangan mexanizatsiyalashgan hamda avtomatlashtirilgan labo- 
ratoriyalarda aniqlanadi.
Ildizlar sifati keltirilgan texnik kolsatkichlar bilan bir qatorda

---

qand tarkibi (digustatsiya) va quruq moddalar vazni kabi muhim 
belgilar bo'yicha ham baholanadi. Sharbatdagi quruq moddalaming 
(QM) umumiy miqdori refraktometr yoki areometr yordamida, 
saxaroza (Sz) - polyarimetrik uslubga ko‘ra aniqlanadi va tafovutga 
qarab noqand moddalar (Nq) miqdori topiladi:
QM=Sx+Nq yoki Nq=QM-Sx.
Lavlagi va qand lavlagi ishlab chiqarishning barcha oraliq 
mahsulotlari hujayra shirasi sifati iming yaxshi sifatliligi (Yas) 
ko‘rsatkichi bilan tavsiflanadi. Yaxshi sifatli sharbat deganda, unda 
tarkibidagi quruq moddalar vazniga tegishli boMgan va foizlarda 
ifodalanadigan saxaroza tarkibi tushuniladi:
Cx