Saitkamolov muxammadxo‘ja sobirxo‘ja o‘G‘li o‘zbekiston respublikasi issiqlik energetikasi korxonalarini barqaror rivojlantirish strategiyasini takomillashtirish

3-rasm. Kogeneratsiya va elektr hamda issiqlikni birgalikda ishlab chiqarish³³
2017 yil oxirida Yapon muhandislari to‘rtinchi komponentni qo‘shib - quyosh panellarini – energiyani uladilar va megapolisning ko‘p qavatli binolaridan birida tajribalar o‘tkazdilar. Hozirgi kunda trigeneratsiya fabrikalarda ham, jahondagi postindustrial obyektlarda ham, masalan, savdo va ofis markazlarida ham ommalashib bormoqda.
Trigeneratsiya – bu issiqlik, elektr va sovutishni birgalikda ishlab chiqarish hisoblanadi. Ikki turdagi uskunalar yordamida 3 tasi 1 da tamoyili asosida energiya ishlab chiqarish mumkin: kogeneratsiya qurilmasi va sovutgich (chiller)(4-rasm).

4-rasm. Trigeneratsiya jarayonining energetik grafigi³⁴
Elektr energiyasi gaz-porshenli qurilmani o‘rnatish hisobiga hosil bo‘ladi va issiqlik parallel ravishda hosil bo‘ladi, bunda issiqlik “isrof qilinmaydi” balki issiqlik almashinuvchisi(teploobmennik)ga yo‘naltiriladi. Isitish mavsumida kerak bo‘lmagan issiqlik, absorbsion sovutish mashinalarida orqali issiqlik energiyasi binolarni konditsionerlash va boshqa sanoat ehtiyojlarida foydalanish uchun sovutish energiyasiga aylantiriladi. Trigeneratsiya uskunasida qayta ishlangan issiqlik energiyasining 80%igacha suvni sovutish uchun foydalanilishi mumkin. Trigeneratsiya: tizimning umumiy foydali ish koeffitsiyenti “kogeneratsiya” samaradorligidan 30-50% yuqori bo‘lsa, trigeneratsiya bir vaqtning o‘zida bir turdagi yoqilg‘idan elektr energiyasi, issiq suv va (yoki) bug‘ va sovutilgan suv ishlab chiqarishi balan farqlanadi³⁵.
Ba’zi trigeneratsiya qurilmalari issiq yoz oylarida elektr tarmog‘ining barqaror ishlashiga hissa qo‘shadi. Sovutish yukining bir qismi elektr tarmog‘idan gaz tarmog‘iga o‘tkaziladi. Bu elektr tarmog‘ining barqarorligini oshiradi, ayniqsa yozda sezilarli darajada yuklama ko‘tariladigan mamlakatlarda qo‘llash mumkin. Trigeneratsiya qurilmalari 90% dan ortiq tizim samaradorligini ta’minlashi mumkin.
9-jadval