Saljuqiylar davlatida ijtimoiy siyosiy madaniy hayot Kurs ishi himoyasiga ruxsat berildi

XULOSA

Sharqiy Saljuqiylar sultonligi oʻsha davrda Xuroson hokimi boʻlgan Sulton Sanjarning 1119-yilda oʻzining jiyani, taxtning qonuniy vorisi Mahmud Tapar ustidan gʻalaba qozonishi natijasida vujudga keldi. Mahmud saljuqiylar taxtining vorisi, Sulton Sanjar esa sakkizinchi va oxirgi Buyuk saljuqiy sultoni bo‘ldi. Sanjar bilan Mahmud oʻrtasidagi kelishmovchiliklarning tugashi va taxt vorisi iqtoda farmonning chiqarilishini Xuroson hududida Sulton Sanjar boshchiligidagi Sharqiy Saljuqiylar davlatining tashkil topishining boshlanishi deb hisoblash mumkin. Sharqiy Saljuqiylar sultonligi oʻzining yuksak choʻqqisida sharqda Hindiston va Xitoy chegaralaridan gʻarbda Iroq chegaralarigacha choʻzilgan. Qo‘shni viloyatlarning deyarli barcha hukmdorlari Sanjar vassallari - G‘ur, Sijdiston, G‘azna, Kirmon va Mozandaron, Xorazm va Moverannahr va boshqa viloyatlar hukmdorlari edi. Sharqiy Saljuqiylar davlatining Oʻrta Osiyoda gegemonlik qilishdagi asosiy raqibi Oʻrta Osiyoning muhim iqtisodiy va madaniy markazlaridan biri boʻlgan Xorazm edi. ⁶
Xorazmshohlar unvonini olgan Xorazm hukmdorlarining sulolaviy anʼanasi eramizning birinchi asrlariga borib taqaladi. 11—13-asrlarda Xorazmda toʻrtinchi va V.V.Bartold taʼbiri bilan aytganda, “eng yorqin sulola” — Anushteginiylar hukmronlik qilgan. boshida saljuqiylarning sodiq vassallari Xorazmshohlar XII asrda. asta-sekin e’tibordan chetda qolmoqda. Xorazmshoh Otsiz Sulton Sanjarga qarshi uch marta qurolli qoʻzgʻolon koʻtarishga urindi, biroq u toʻliq mustaqillikka erisha olmadi. Sharqiy Saljuqiylar sultonligining tanazzulga uchrashining boshlanishini 1114-yil 9-sentabrda Katavan choʻlida qora-qitoylar bilan boʻlgan jangda Buyuk Sulton Sanjaror qoʻshinining magʻlubiyati deb hisoblash mumkin. Buyuk Sulton qo‘shinining mag‘lubiyati saljuqiylar obro‘siga qattiq zarba berdi. Sharqiy Saljuqiylar sultonligining tanazzulga uchrashiga nafaqat siyosiy siyosiy sabablar, balki ijtimoiy hodisalar ham yordam berdi. Saljuqiylarning asosiy harbiy kuchlarini tashkil etgan turkmanlar oʻrtasida tartib va ​​intizomning yoʻqligi, yirik istilolarning tugashi, boʻysunuvchi vassallarga qarshi kurash, shuningdek, xudo vakillarining daʼvolari bilan bogʻliq boʻlgan oʻzaro oʻzaro kurashlar shular jumlasidandir. hukmron sulola sulton taxtiga.
Bundan tashqari, tanazzul jarayoniga hukmron tabaqaning turli guruhlari - turkiy harbiy zodagonlar va mahalliy, asosan, eronlik bo‘lgan byurokratik zodagonlar o‘rtasidagi qarama-qarshiliklarning keskinlashuvi ta’sir ko‘rsatdi. Sulton Sanjarning obro‘-e’tiboriga yana bir zarbani 1152-yilda Sanjar qo‘shinlarini mag‘lubiyatga uchratgan g‘uriylar urdi. Biroq, Sanjar keyingi bosqichda g‘urilarning itoatkorligiga olib keldi. Sulton Sanjar saltanatiga eng soʻnggi zarbani oʻgʻuzlar berdi. 1153 yil aprelda ular uning qo‘shinlarini butunlay mag‘lub etib, Sanjarning o‘zini asirga oldilar. Shu vaqtdan boshlab Sanjar davlati o‘z faoliyatini to‘xtatdi. Sanjar vassallari orasida Sanjar magʻlubiyatga uchragach, xorazmshohlar hali eng kuchli hukmdor boʻlmasa-da, eng faollari boʻlib chiqdi. Sanjar vafotidan soʻng Xurosonda anarxiya, toʻgʻrirogʻi, feodallar va sultonning sobiq amirlarining qudrati hukm surdi. Ammo xorazmshohlar asta-sekin ular orasida eng kuchlisiga aylandi. Yildan yilga yangi hududlarni oʻz mulklariga qoʻshib oldilar, toki butun Xuroson ularning hukmronligi ostida boʻldi. Aytish mumkinki, Xorazmshohlar 13-asr oʻrtalariga kelib xuddi shunday yirik va qudratli davlatni yaratib, saljuqiylar merosxoʻrlariga aylandilar.