Samarqand dalat universiteti fizika fakulteti nazariy fizika va

Mustaqil ishlash uchun savollar:

1. 
   Qattik jismni izoxlab bering. (moddiy nuqtalar sistemasi, shakl va o’lcham, yaxlit diskret, massa, hajm, zichlik)
   
2. 
   Qattiq jism aylanishida burchak tezlik deb nimaga aytiladi? (cheksiz kichik siljish, burchak, radius-vektor, inersiya markazi)
   
3. 
   Chiziqli va burchak tezlikning bog’liqligi ko’rsating. (radius-vektor, sistema, vaqt, parallel o’qlar)
   
4. 
   Aylanuvchi jism kinetik energiyasini yozing. (kinetik va potensial energiya, Lagranj funksiyasi, radius-vektor, burchak tezlik)
   

5. 
   Aylanuvchi jism uchun Lagranj funksiyasi nimaga teng.(inersiya markazi, inersiya momenti tenzori)
   
6. 
   Impuls momenti tenzori nimaga teng. (impuls momenti, xususiy moment, bosh inersiya o’qlari, simmetriya o’qi)
   
7. 
   Aylanishdagi burchak tezlik nimaga tengligini ko’rsating. (pildiroq o’qlari, proyeksiya tezligi, prosessiya)
   

21. 
    ma’ruza: QATTIQ JISM HARAKAT TENGLAMALARI.
    

TAYANCH SO’Z VA IBORALAR: impuls, moment, kuch, radius-vektor, nuqta, burchak, qattiq jism, moddiy nuqta, mexanik sistema, vaqt, sanoq sistema, inersial

1. 
   Qo’zg’almas ^O nuqtaga nisbatan ^F kuchning momenti deb, ^O nuqtadan
   

^F kuch qo’yilgan ^N nuqtaga o’tkazilgan ^r radius-vektor bilan shu kuchning vektor ko’paytmasiga aytiladi:*

M  rF 
_
(14)

1) Shu yerda va bundan buyon ^O nuqta inersial sanoq sistemaning xisob boshi sifatida qabul qilinadi.
^M vektori ^r va ^F vektorlar tekisligiga o’ng parma qoidasi bo’yicha tik yo’nalgan (2-rasm). Kuch momentining moduli

M  Fr sin 
 Fl

(15)

formula bilan aniqlanadi. Bu yerda  - r
bilan ^F orasidagi burchak, l  r sin  ^O

4.2 – rasm.

nuqtadan ^F kuchning ta’sir chizig’iga tushirilgan tik chiziqning uzunligi. Bunda
𝑙 kattalik ^F kuchning yelkasi deyiladi.

2. 
   Biz N moddiy nuqtadan tashkil topgan mexanik sistemani ko’ramiz (xususan bu qattiq jism ham bo’lishi
   

mumkin, lekin biz hozircha bunday cheklashni qo’ymaymiz).
Moddiy nuqtaning qo’zg’almas ^O nuqtaga nisbatan impuls momenti ^L_i -

deb, moddiy nuqtaning ^O nuqtadan o’tgan ^r_i

• 
  radius vektori bilan shu moddiy
  

nuqtaning
R_i  m_iV_i

• 
  impulsining vektor ko’paytmasiga aytiladi (4.3-rasm):